Liêu Trai Chí Dị là một trong những kiệt tác văn học cổ điển Trung Hoa, được sáng tác bởi nhà văn Bồ Tùng Linh vào thời Thanh. Bộ sách gồm hơn 400 truyện ngắn, phần lớn là những câu chuyện huyền bí, ly kỳ về hồ ly, ma quỷ, thần tiên, yêu tinh… nhưng ẩn sâu trong đó là cái nhìn đầy nhân văn, triết lý sâu sắc về con người và xã hội. Cái “chí dị” – tức những điều kỳ lạ – trong Liêu Trai không chỉ là chất liệu để kể chuyện, mà còn là công cụ để phản ánh những bất công, nỗi khát khao và mộng tưởng của con người trong xã hội phong kiến.
Ngay từ tiêu đề, Liêu Trai Chí Dị (chuyện kỳ lạ chép ở Liêu Trai) đã khơi gợi trí tò mò và mở ra một thế giới khác biệt, nơi ranh giới giữa thực và ảo bị xóa nhòa. Trong thế giới ấy, ma quỷ không hẳn là ác, yêu tinh có thể hiền lành, còn người sống chưa chắc đã thiện lương. Bằng cách tạo ra những câu chuyện siêu nhiên, Bồ Tùng Linh không chỉ kể lại những điều kỳ bí, mà còn mượn đó để phơi bày nỗi bất lực của kẻ sĩ trước xã hội, sự đè nén của chế độ phong kiến, và khát vọng về tình yêu, công lý, tự do.
Một trong những điểm nổi bật của Liêu Trai là sự tôn vinh phụ nữ và tình yêu tự do. Trong nhiều truyện, hình tượng hồ ly – thường là nữ giới – hiện lên thông minh, nghĩa tình, thậm chí vượt qua cả con người về phẩm chất đạo đức. Bồ Tùng Linh đã dùng yếu tố kỳ ảo để khẳng định quan điểm nhân sinh: con người không nên bị ràng buộc bởi định kiến, luật lệ cứng nhắc, mà cần sống theo lẽ tự nhiên và chân thành.
Ngôn ngữ của Liêu Trai tuy viết bằng văn ngôn nhưng rất cô đọng, tinh tế, giàu chất thơ. Nhiều truyện ngắn trong đó đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho sân khấu, điện ảnh và các loại hình nghệ thuật dân gian, đặc biệt tại Trung Quốc, Đài Loan và cả Việt Nam. Liêu Trai Chí Dị không chỉ là tác phẩm để đọc giải trí, mà còn là kho báu của triết lý phương Đông và nghệ thuật kể chuyện đặc sắc.
Đọc Liêu Trai, ta như bước vào một cõi mộng, nơi những điều phi lý lại phản ánh sự thật sâu xa. Đó là một tấm gương kỳ ảo soi chiếu tâm hồn và nhân tính, là tiếng nói dịu dàng nhưng đầy sức nặng về đạo đức, công bằng và tình người. Với giá trị nghệ thuật và tư tưởng vượt thời gian, Liêu Trai Chí Dị vẫn sống mãi như một áng văn bất hủ trong kho tàng văn học châu Á.
