Trạng Lợn là một trong những tác phẩm truyện cười dân gian nổi tiếng và lâu đời nhất của văn hóa Việt Nam. Không giống những vị trạng nguyên mẫu mực trong chính sử hay các truyện cổ tích mang đậm tính giáo huấn, Trạng Lợn là một nhân vật đặc biệt: học ít, nói ngông, tư duy kỳ quặc nhưng lại vô cùng “cao tay” trong cách đối đáp và xử lý tình huống. Nhờ đó, ông vừa khiến người đọc cười nghiêng ngả, vừa gợi nên những suy ngẫm sâu xa về thói đời, sự giả dối, và cách con người đối mặt với xã hội.
Tuy tên gọi là “Trạng”, Trạng Lợn không phải là người đỗ đạt nhờ học hành chính quy hay có trí tuệ uyên thâm, mà được dân gian “tấn phong” trạng vì những màn đối đáp bất ngờ, cách suy nghĩ trái khoáy và lối hành xử ngược đời. Nhưng chính sự “khác thường” ấy lại phản ánh một kiểu trí khôn dân gian – trí khôn đối phó, dí dỏm, và đầy tính phản biện xã hội. Đọc Trạng Lợn, ta không khỏi bật cười trước những pha “chơi chữ”, “vặn vẹo lý sự” của nhân vật chính, nhưng đồng thời cũng phải gật gù vì những tầng nghĩa ẩn sâu trong mỗi câu chuyện.
Cuốn sách tập hợp hàng chục mẩu chuyện ngắn, mỗi câu chuyện là một tình huống dở khóc dở cười, đôi khi rất phi lý nhưng lại rất… thật với đời. Trạng Lợn có thể lý sự “gà mái đẻ trứng là vì nó biết chữ”, hay vặn lại thầy đồ bằng cách giả ngốc nhưng khiến thầy “cứng họng”. Những cuộc đối thoại tưởng ngô nghê nhưng lại phản ánh rõ lối tư duy bảo thủ, sáo rỗng, thói hợm mình, trọng danh hơn thực học của một bộ phận trí thức, quan lại thời xưa – và có lẽ vẫn còn đâu đó trong xã hội ngày nay.
Một điểm đặc sắc của Trạng Lợn là tính giải trí cao, phù hợp với mọi lứa tuổi. Trẻ em đọc để cười vui, người lớn đọc để ngẫm nghĩ. Tiếng cười trong truyện không chỉ là tiếng cười sảng khoái mà còn là tiếng cười phê phán, tiếng cười “giải khuây” của người dân trong một xã hội nhiều bất công, nơi những kẻ dốt đôi khi lại được khen, còn kẻ nói thật thì bị cười chê.
Với ngôn ngữ dân dã, gần gũi và những tình tiết đầy sáng tạo, Trạng Lợn là một minh chứng sống động cho trí tuệ hài hước và khả năng phản biện sắc bén của nhân dân lao động xưa. Cuốn sách không chỉ là một tuyển tập truyện cười mà còn là kho tàng văn hóa dân gian quý báu, gìn giữ bản sắc và tinh thần phê phán đầy nhân văn của người Việt.
Trạng Lợn là một tác phẩm dân gian đặc sắc, mang đến tiếng cười nhẹ nhàng mà sâu cay. Đây là cuốn sách không chỉ để đọc giải trí, mà còn để suy ngẫm và thêm yêu tinh thần dân tộc – nơi trí tuệ không chỉ nằm ở sách vở, mà còn trong từng câu nói thường ngày, từng tiếng cười thông minh từ lòng dân gian.
