Lộc Đỉnh Ký là tác phẩm cuối cùng và cũng độc đáo nhất trong kho tàng tiểu thuyết võ hiệp đồ sộ của nhà văn Kim Dung. Khác biệt hoàn toàn so với những tiểu thuyết võ hiệp chính thống mang tinh thần chính – tà đối lập, lý tưởng hiệp nghĩa, Lộc Đỉnh Ký nổi bật bởi giọng văn châm biếm, cấu trúc dí dỏm và nhân vật chính là một kẻ “phi anh hùng”: Vi Tiểu Bảo – kẻ không biết võ công, miệng lưỡi lanh lợi, hành xử gian trá, nhưng lại đạt được quyền lực và danh vọng vượt xa các cao thủ giang hồ.
Bối cảnh của Lộc Đỉnh Ký được đặt vào cuối thời Minh – đầu thời Thanh, khi nhà Thanh mới lên ngôi và còn gặp nhiều kháng cự từ những lực lượng trung thành với nhà Minh. Vi Tiểu Bảo – một tên tiểu lưu manh lớn lên ở kỹ viện Dương Châu, nhờ cơ duyên kỳ lạ mà bước chân vào hoàng cung, trở thành bạn thân của Khang Hy – vị vua trẻ tuổi của triều Thanh. Từ đó, hắn bị cuốn vào vòng xoáy của những âm mưu cung đình, cuộc đấu tranh giữa triều đình và phản Thanh phục Minh, giữa tín nghĩa và mưu mô, giữa tình bạn và lợi ích.
Điều làm nên sự đặc sắc của tiểu thuyết chính là nhân vật Vi Tiểu Bảo – một kiểu nhân vật gần như chưa từng xuất hiện trong thế giới võ hiệp truyền thống. Hắn không biết võ công, không trọng danh dự, thậm chí nhiều lần dối trá, phản bội, nhưng lại sống rất thực, biết yêu ghét rõ ràng, trọng nghĩa khí, có lòng trung thành với bạn bè và đặc biệt là cực kỳ thông minh, linh hoạt trong mọi tình huống. Chính sự bất nhất, lắt léo nhưng đầy duyên dáng này đã khiến Vi Tiểu Bảo trở thành nhân vật gây tranh cãi nhưng khó quên nhất trong các tác phẩm của Kim Dung.
Lộc Đỉnh Ký còn đặc biệt ở chỗ là tiểu thuyết võ hiệp hiếm hoi của Kim Dung có nhiều yếu tố trào phúng, hài hước và thậm chí là phê phán xã hội. Qua hành trình của Vi Tiểu Bảo – từ một tên vô lại lên tới đại thần triều đình, Kim Dung khéo léo phản ánh sự mâu thuẫn giữa lý tưởng và hiện thực, giữa đạo đức và mưu sinh. Hình ảnh Vi Tiểu Bảo có thể xem như một biểu tượng cho con người thời loạn: không hoàn hảo, đầy toan tính, nhưng lại biết sống đúng lúc, đúng chỗ để tồn tại và thăng tiến.
Bên cạnh đó, truyện còn hấp dẫn nhờ dàn nhân vật phụ đặc sắc như Khang Hy – vị vua trẻ tài năng, Trần Cận Nam – thủ lĩnh Thiên Địa hội trung nghĩa, hay bảy người vợ với bảy tính cách khác nhau của Vi Tiểu Bảo, tạo nên những tình huống dở khóc dở cười nhưng cũng đầy chiều sâu cảm xúc.
Không phải là bản anh hùng ca truyền thống, Lộc Đỉnh Ký là bức tranh đa chiều về xã hội phong kiến cuối thời Minh đầu Thanh, là tác phẩm phản ánh bản chất con người một cách chân thực, hài hước và sâu sắc. Với Lộc Đỉnh Ký, Kim Dung đã chứng minh rằng một tiểu thuyết võ hiệp không cần phải có những màn giao đấu mãn nhãn hay những anh hùng lý tưởng để trở nên vĩ đại – mà đôi khi, chính sự phi lý, lắt léo và đầy chất đời lại chạm được đến trái tim người đọc sâu sắc nhất.
