Chiếc Lư Đồng Mắt Cua là một trong những tập truyện ngắn nổi bật của nhà văn Nguyễn Tuân – người được xem là “người nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp” trong văn chương Việt Nam hiện đại. Với phong cách ngôn ngữ tài hoa, giàu hình tượng và óng ánh chất văn chương cổ điển xen lẫn hiện đại, tập truyện không chỉ thể hiện tài năng bậc thầy về ngôn ngữ mà còn khắc họa một tâm hồn luôn day dứt, yêu cái đẹp, trân trọng những giá trị truyền thống và đầy khí phách.
Tựa đề Chiếc Lư Đồng Mắt Cua không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn là lời tuyên ngôn nghệ thuật của Nguyễn Tuân. Chiếc lư đồng, một vật phẩm truyền thống, gắn với hương khói, với lễ nghi và quá khứ vàng son của văn hóa Việt. “Mắt cua” là cách gọi dân gian cho kiểu thiết kế mắt lư độc đáo. Tác phẩm mở đầu cho tập truyện với hình ảnh chiếc lư đồng như biểu tượng của những giá trị cổ truyền, nay bị lãng quên giữa dòng chảy hiện đại hóa, công nghiệp hóa. Nhưng với nhân vật chính – người kể chuyện đầy đam mê và hoài niệm – chiếc lư không chỉ là vật dụng mà còn là biểu tượng tinh thần, là sợi dây níu giữ quá khứ, là thứ đánh thức cảm thức về cội nguồn, bản sắc và vẻ đẹp cổ kính.
Các truyện ngắn trong Chiếc Lư Đồng Mắt Cua không tuân theo lối kể chuyện đơn thuần mà giàu chất tùy bút, phóng túng, mang dấu ấn đậm nét cá nhân của Nguyễn Tuân. Từ những cảnh vật, con người, tập tục cổ xưa cho đến cách cảm thụ nghệ thuật, tất cả đều được nhà văn khắc họa bằng một thứ ngôn ngữ trau chuốt, biến hóa, đầy nhạc điệu và thấm đẫm cảm xúc. Những câu chuyện như “Bữa rượu”, “Tháng ba ở Tây Bắc”, “Vang bóng một thời”… không chỉ gợi lại hình ảnh một Việt Nam cổ xưa mà còn thể hiện sự tiếc nuối, đau đáu của người nghệ sĩ trước sự mai một của cái đẹp.
Tập truyện cũng là một cách để Nguyễn Tuân bày tỏ quan điểm sống và quan điểm nghệ thuật: yêu cái đẹp, ngợi ca sự tài hoa, và tôn vinh cái “ngông” của những con người biết sống, biết cảm và biết chống lại sự tầm thường. Những nhân vật trong truyện phần nhiều là những “người chơi” – người biết thưởng thức và sáng tạo ra cái đẹp, sống hết mình cho một lý tưởng hoặc một chuẩn mực tinh thần nào đó, bất chấp mọi đổi thay của thời đại.
Chiếc Lư Đồng Mắt Cua là minh chứng cho tài năng ngôn ngữ độc đáo và tư tưởng nghệ thuật xuyên suốt của Nguyễn Tuân. Không chỉ là một tập truyện, đó còn là một tác phẩm lưu giữ hồn cốt văn hóa Việt Nam, là tiếng nói của một tâm hồn nghệ sĩ khắc khoải giữa những biến động của thời gian, luôn kiếm tìm vẻ đẹp chân thực và vĩnh cửu trong cuộc đời.
