Con Ngựa Và Cậu Bé là phần thứ ba trong loạt truyện Biên Niên Sử Narnia của C. S. Lewis nếu sắp xếp theo trình tự thời gian nội dung (dù được xuất bản thứ năm). Đây là cuốn sách độc đáo khi không theo chân các nhân vật người Anh quen thuộc mà lại đưa độc giả đến một miền đất lạ, sát rìa Narnia – nơi khởi đầu một hành trình trốn chạy, khám phá thân phận và chạm đến tự do thực sự.
Câu chuyện xoay quanh Shasta – một cậu bé bị nuôi lớn trong cảnh nô lệ ở đất nước Calormen khắc nghiệt và độc đoán. Cậu luôn cảm thấy mình không thuộc về nơi ấy và khát khao một thế giới công bằng, tự do hơn. Khi phát hiện người cha nuôi định bán mình cho một quý tộc Calormen, Shasta tình cờ gặp Bree – một con ngựa biết nói đến từ Narnia, cũng bị bắt làm chiến mã. Cả hai quyết định cùng nhau trốn thoát, vượt sa mạc để tìm đến miền Bắc huyền thoại – nơi những sinh vật được tôn trọng, và con người sống với lòng chính trực.
Trên đường đi, họ gặp Aravis – một cô gái quý tộc Calormen cũng đang chạy trốn cuộc hôn nhân ép buộc – cùng con ngựa Hwin, một sinh vật biết nói khác. Bốn nhân vật tưởng chừng trái ngược về xuất thân và tính cách ấy đã tạo nên một nhóm đồng hành gắn bó, trải qua bao hiểm nguy: từ những đèo núi cheo leo, đô thị xa hoa nhưng hiểm độc, đến hoang mạc nóng rát và cả những âm mưu chiến tranh. Họ không chỉ phải vượt qua những thử thách bên ngoài mà còn phải đối mặt với nỗi sợ hãi, định kiến, và cả lòng kiêu hãnh bên trong mình.
C. S. Lewis tạo dựng một thế giới phong phú trong Con Ngựa Và Cậu Bé, không chỉ mở rộng bản đồ Narnia mà còn đưa vào những chất liệu văn hóa phương Đông – qua hình ảnh Calormen mang dáng dấp Ba Tư cổ đại. Tuy nhiên, điểm đặc sắc nhất của tác phẩm nằm ở hành trình trưởng thành đầy cảm xúc của Shasta. Cậu không chỉ chạy trốn khỏi một cuộc đời bị áp bức, mà còn đi tìm sự thật về bản thân – và cuối cùng phát hiện mình có xuất thân hoàng tộc, bị thất lạc từ thuở nhỏ.
Aslan – nhân vật mang tính biểu tượng trong cả loạt truyện – lại xuất hiện theo một cách tinh tế và giàu ẩn dụ. Ông không chỉ can thiệp bằng sức mạnh, mà thường lặng lẽ dẫn đường, thử thách và bảo vệ các nhân vật theo cách họ không hề nhận ra. Khi Shasta nghĩ mình đang đơn độc, chính Aslan là người đã âm thầm dẫn lối – một lời khẳng định mạnh mẽ rằng đôi khi những nỗi đau, trở ngại và cả những lối rẽ kỳ lạ lại là một phần của hành trình được sắp đặt để dẫn ta về với chính mình.
Con Ngựa Và Cậu Bé là một câu chuyện độc lập nhưng vẫn đầy kết nối với thế giới Narnia. Với giọng văn ấm áp, hài hước và chất suy tư nhẹ nhàng, C. S. Lewis đã viết nên một bản hùng ca về khát vọng tự do, sự trưởng thành và lòng can đảm – một tác phẩm mang đậm tính nhân văn và cảm hứng phiêu lưu.
