Chân Trần, Chí Thép của James G. Zumwalt là một trong những công trình hiếm hoi từ một cựu binh Mỹ, nhưng lại viết với sự tôn trọng và nỗ lực thấu hiểu về đối phương – những người lính Việt Nam trong cuộc chiến tranh kéo dài và khốc liệt nhất thế kỷ XX. Cuốn sách không chỉ phản ánh ký ức chiến tranh từ góc nhìn bên kia chiến tuyến, mà còn hé mở một hành trình nhận thức, nơi tác giả đi từ định kiến sang sự khâm phục đối với nghị lực, niềm tin và sức mạnh tinh thần của người Việt.
James G. Zumwalt, con trai Đô đốc Hải quân Mỹ Elmo Zumwalt, từng trực tiếp tham gia chiến tranh Việt Nam. Ban đầu, ông mang trong mình tâm lý của một người lính Mỹ đi “giải phóng” và luôn nghĩ đối phương là kẻ thù phải tiêu diệt. Nhưng khi chiến tranh kết thúc, qua tiếp xúc với nhiều cựu binh và nhân chứng Việt Nam, Zumwalt bắt đầu đặt câu hỏi về nguyên nhân khiến một dân tộc nhỏ bé lại có thể kiên cường chống lại một cường quốc hùng mạnh như Mỹ. Từ đó, Chân Trần, Chí Thép ra đời như một nỗ lực khám phá và giải mã sức mạnh tinh thần ấy.
Cuốn sách tập hợp hàng trăm cuộc phỏng vấn với cựu binh, dân thường, những người từng trải qua chiến tranh ở cả miền Bắc lẫn miền Nam Việt Nam. Qua lời kể của họ, Zumwalt phác họa hình ảnh một dân tộc gắn bó, đoàn kết và sẵn sàng hy sinh vì mục tiêu độc lập tự do. Người lính Việt Nam, trong con mắt ông, hiện lên với đôi chân trần bước trên đất quê hương nhưng lại có ý chí thép, không gì khuất phục được. Tác giả nhấn mạnh rằng chính sự kiên định về lý tưởng, niềm tin vào chính nghĩa và tình yêu đất nước đã giúp họ vượt qua bom đạn, nghèo đói, bệnh tật để chiến đấu đến cùng.
Bên cạnh khắc họa tinh thần chiến đấu, Zumwalt cũng chú trọng đến chiều sâu văn hóa và truyền thống Việt Nam. Ông cho rằng sức mạnh không chỉ đến từ vũ khí hay chiến thuật, mà từ nền tảng gia đình, sự nuôi dưỡng của làng xã, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, cùng lòng nhân hậu tiềm ẩn trong từng con người. Chính điều này đã tạo ra một bản lĩnh tập thể bền bỉ mà quân đội Mỹ, dù vượt trội về công nghệ và trang bị, cũng không thể đánh bại.
Điểm gây xúc động trong Chân Trần, Chí Thép là thái độ khiêm nhường và sự khâm phục của một người từng ở bên kia chiến tuyến. Thay vì tô đậm chiến thắng – thất bại theo kiểu nhị nguyên, Zumwalt cố gắng lý giải bằng nhân bản: ông nhận ra sức mạnh của Việt Nam không chỉ nằm ở chiến trường, mà còn ở tâm hồn. Chính vì thế, cuốn sách không chỉ là tư liệu về chiến tranh, mà còn là một thông điệp hòa giải, một minh chứng cho khả năng vượt lên hận thù để tìm kiếm sự thấu hiểu.
Ngày nay, khi đọc Chân Trần, Chí Thép, độc giả không chỉ thấy một lát cắt lịch sử, mà còn bắt gặp bài học về ý chí, tinh thần bất khuất và giá trị con người Việt Nam. Tác phẩm đồng thời mở ra một nhãn quan khác biệt: kẻ từng là đối thủ lại trở thành người kể lại bằng sự kính trọng. Đây là điều khiến cuốn sách trở thành một đóng góp đáng quý cho việc nhìn lại chiến tranh Việt Nam từ nhiều chiều, để từ đó trân trọng hơn những giá trị hòa bình mà nhân loại hướng tới.
