Công Chúa – nguyên tác The Princess & The Fox của D. H. Lawrence nằm trong tủ sách Tinh Hoa Văn Học – là một truyện ngắn mang màu sắc tượng trưng và tâm lý sâu sắc, nơi nhà văn người Anh nổi tiếng này khai phá những xung đột nội tâm giữa bản năng, khát vọng tự do và những ràng buộc vô hình của thân phận con người. Với văn phong tinh tế, giàu nhịp điệu và ám ảnh, Lawrence đã dựng nên một thế giới nơi dục vọng và tinh thần, con người và thiên nhiên, lý trí và bản năng va chạm và hòa quyện trong một cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ.
Nhân vật trung tâm của câu chuyện là một công chúa – người phụ nữ sinh ra trong nhung lụa, được bao bọc bởi những lễ nghi và quy tắc của tầng lớp quý tộc. Cô sống trong một thế giới sang trọng nhưng cô đơn, nơi mọi điều đều được sắp đặt, và trái tim thì bị khóa chặt trong khuôn phép. Sự xuất hiện của “con cáo” – một người đàn ông hoang dã, mạnh mẽ và đầy bản năng – trở thành bước ngoặt định mệnh. Giữa họ nảy sinh một mối quan hệ kỳ lạ, vừa hấp dẫn, vừa nguy hiểm, vừa như một cơn mê, vừa như một lời thức tỉnh.
Lawrence dùng hình ảnh “con cáo” như biểu tượng của phần nguyên sơ trong con người – bản năng sống, khát khao tự do và sự thật của tâm hồn. Trong khi công chúa đại diện cho trật tự, lý trí và thế giới văn minh bị giam hãm, thì “con cáo” lại mang hơi thở của thiên nhiên, của sự sống nguyên thủy không bị điều khiển bởi quy tắc. Cuộc gặp gỡ giữa họ không chỉ là một câu chuyện tình, mà là sự va chạm giữa hai bản thể – một bên là con người bị xã hội hóa, một bên là bản năng hoang dại chưa bị thuần hóa.
Giọng văn của D. H. Lawrence trong Công Chúa vừa gợi cảm vừa u uẩn, không đơn thuần là sự miêu tả tình yêu thể xác mà là hành trình tìm kiếm bản ngã. Tình yêu trong tác phẩm không hề lãng mạn theo nghĩa truyền thống; nó là sự thử thách, sự giằng co giữa ý chí và cảm xúc, giữa ham muốn và sợ hãi. Qua mối quan hệ giữa công chúa và “con cáo”, Lawrence đặt ra câu hỏi: con người có thể thật sự sống nếu tách khỏi bản năng tự nhiên của mình? Và tự do có thực sự tồn tại trong một thế giới bị quy định bởi quyền lực, địa vị và nỗi sợ hãi?
Điều khiến Công Chúa trở nên đặc biệt nằm ở chiều sâu tâm lý và tính chất biểu tượng mà Lawrence gài cắm trong từng chi tiết. Ông không kể một câu chuyện tình theo tuyến tính, mà khắc họa sự chuyển biến tinh tế trong nội tâm nhân vật, từ sợ hãi đến bị cuốn hút, từ chống cự đến đầu hàng, từ kiêu hãnh đến tan chảy trong đam mê. Đó là hành trình nhận thức của con người khi buộc phải đối mặt với phần bóng tối trong chính mình.
Công Chúa là một trong những truyện ngắn tiêu biểu thể hiện rõ triết lý sáng tác của D. H. Lawrence: tình yêu và dục vọng không phải là điều tội lỗi, mà là con đường dẫn đến chân lý nội tâm. Qua câu chuyện ấy, ông gợi mở một chân dung nhân loại vừa cao quý vừa mong manh, nơi mọi vẻ đẹp và sự tự do đều phải được trả giá bằng nỗi cô đơn và sự thức tỉnh đầy đau đớn.
