Vàng Và Máu của Thế Lữ trong tuyển tập Việt Nam Danh Tác là một trong những tác phẩm trinh thám – phiêu lưu đầu tiên của văn học Việt Nam hiện đại, đánh dấu bước chuyển quan trọng từ văn chương lãng mạn sang dòng truyện kỳ bí, mạo hiểm. Được xuất bản lần đầu năm 1934, truyện ngắn này đã nhanh chóng gây tiếng vang bởi bút pháp mới lạ, không khí rùng rợn, lôi cuốn và tư duy kể chuyện đậm chất điện ảnh – điều hiếm thấy trong văn học Việt thời bấy giờ.
Câu chuyện được kể lại qua lời của nhân vật xưng “tôi”, một người trẻ tuổi, tò mò và ưa mạo hiểm. Khi nghe tin về kho báu bị chôn giấu trong một ngôi chùa hoang trên miền rừng núi Tây Bắc – nơi được đồn rằng có “lời nguyền máu” và oan hồn canh giữ – nhân vật quyết định lên đường khám phá cùng người bạn thân là Dũng. Hành trình ấy mở ra một chuỗi những sự kiện vừa ly kỳ vừa kinh hoàng, nơi lòng tham, sự sợ hãi và bản năng sinh tồn của con người bị đẩy đến tận cùng.
Thế Lữ đã rất thành công trong việc tạo dựng không khí huyền bí bao trùm toàn bộ tác phẩm. Từ những mô tả thiên nhiên – rừng sâu, sông lớn, tiếng thú rừng, bóng tối và ánh trăng – cho đến những chi tiết ly kỳ như bộ xương người, tiếng kêu quái dị trong đêm hay những vết máu bí ẩn, tất cả đều được miêu tả bằng giọng văn tinh tế và nhịp điệu dồn dập. Chính sự kết hợp giữa chất thơ và yếu tố rùng rợn đã khiến Vàng Và Máu trở thành một truyện ngắn vừa ma mị, vừa hấp dẫn đến nghẹt thở.
Bên cạnh yếu tố phiêu lưu, Vàng Và Máu còn ẩn chứa thông điệp nhân sinh sâu sắc. Vàng – biểu tượng của lòng tham, là nguyên nhân dẫn đến bi kịch. Máu – biểu tượng của tội lỗi và quả báo, chính là cái giá phải trả cho những kẻ không cưỡng nổi cám dỗ vật chất. Thế Lữ không chỉ kể một câu chuyện gay cấn mà còn gửi gắm triết lý đạo đức: trong hành trình đi tìm kho báu, điều đáng sợ nhất không phải là ma quỷ, mà là lòng tham và sự phản bội trong chính con người.
Điểm đáng chú ý là Thế Lữ, vốn xuất thân từ phong trào Thơ Mới, đã mang phong cách trữ tình và cảm xúc của thi ca vào truyện ngắn, tạo nên một không gian vừa thực vừa ảo. Ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhịp kể linh hoạt, kết hợp giữa tự sự, miêu tả và hồi hộp khiến Vàng Và Máu trở thành tác phẩm mẫu mực của thể loại truyện kỳ bí Việt Nam.
Không chỉ là một câu chuyện phiêu lưu ly kỳ, Vàng Và Máu còn đánh dấu sự ra đời của văn xuôi trinh thám Việt với tinh thần hiện đại, sáng tạo và giàu tính nhân bản. Qua đó, Thế Lữ khẳng định vị thế tiên phong của mình không chỉ trong thơ ca mà cả trong văn xuôi – người mở đường cho thể loại truyện kinh dị, huyền bí và phiêu lưu ở Việt Nam.
Đến nay, Vàng Và Máu vẫn được xem là một trong những truyện ngắn kinh điển, giàu tính nghệ thuật và đầy sức gợi, vừa thỏa mãn trí tò mò của độc giả, vừa khiến họ suy ngẫm về giá trị của đạo đức và bản chất con người trước cám dỗ của vàng – và máu.
