Sau Đêm Vũ Hội của Lev Tolstoy là một truyện vừa đặc biệt giàu sức gợi, nơi một khoảnh khắc duy nhất trong đời lại đủ sức làm thay đổi toàn bộ cái nhìn của con người về tình yêu, về đạo đức và về bản chất của xã hội. Tác phẩm kể lại câu chuyện của Ivan Vasilyevich khi ông đã về già, hồi tưởng về một biến cố thời thanh xuân – biến cố tưởng chừng nhỏ nhoi nhưng đã khiến thế giới nội tâm của ông rẽ sang một hướng hoàn toàn khác.
Truyện mở ra bằng lời kể của Ivan về buổi vũ hội lộng lẫy, nơi ông đem lòng say mê Varenka – cô gái mang vẻ đẹp trong trẻo, hiền dịu và có sức hút tự nhiên khiến cả khán phòng như bừng sáng. Trong không khí âm nhạc, ánh đèn và những bộ trang phục rực rỡ, Ivan cảm nhận một niềm hạnh phúc thuần khiết. Tình cảm của ông dành cho Varenka không chỉ là sự say đắm mà còn là niềm tin vào sự trong sáng của thế giới, tin vào vẻ đẹp đạo đức mà cô gái ấy đại diện. Tolstoy miêu tả khung cảnh đêm hội với nét mềm mại, tinh tế, như một bức tranh mở ra trước mắt người đọc, cho thấy Ivan đang sống trong khoảnh khắc đẹp nhất của tuổi trẻ.
Nhưng sự ngây thơ ấy nhanh chóng bị phá vỡ khi Ivan vô tình chứng kiến cảnh tượng diễn ra vào buổi sáng hôm sau. Trên đường đi dạo, ông thấy một nhóm binh lính đang hành hạ một người lính bị bắt vì tội đào ngũ. Đứng chỉ huy buổi trừng phạt lại chính là đại tá – cha của Varenka. Hình ảnh người đàn ông vừa đĩnh đạc, lịch thiệp trong vũ hội giờ trở nên lạnh lùng, tàn nhẫn đến rợn người. Tiếng roi quất, những tiếng kêu đau đớn, gương mặt vô cảm của người ra lệnh và nỗi tuyệt vọng của kẻ bị đánh tạo nên một cảnh tượng khiến Ivan như bị xé khỏi giấc mơ đẹp đêm qua.
Từ điều ông chứng kiến, Ivan bắt đầu cảm thấy những mâu thuẫn trong lòng: ông không thể hòa hợp hình ảnh đẹp đẽ của Varenka với sự tàn bạo của người cha; ông không thể tiếp tục tin rằng đêm vũ hội phản ánh một thế giới tốt lành. Niềm tin về cái thiện, về tình yêu và về sự trong sạch tinh thần bị lung lay tận gốc. Ivan nhận ra rằng chỉ một lớp vỏ mỏng đã che phủ những bất công và bạo lực đang hiện hữu ngay giữa đời sống thường ngày. Sự vỡ mộng ấy khiến ông quyết định rời xa Varenka và đoạn tuyệt con đường mà trước đó ông tin mình sẽ theo đuổi.
Sau Đêm Vũ Hội không chỉ kể về một mối tình dang dở mà còn là hành trình một con người nhìn thấy sự thật trần trụi của xã hội. Tolstoy qua câu chuyện này khắc họa sự tàn phá của bạo lực đối với tâm hồn con người, và cách một khoảnh khắc ngẫu nhiên có thể định hình cả cuộc đời. Đây là một trong những tác phẩm ngắn nhưng sắc bén nhất của ông, cho thấy sức mạnh của nghệ thuật trong việc soi chiếu những góc tối khó nói của con người và thời đại.
