Hành Quân của Arkady Gaydar là một tác phẩm văn học thiếu nhi – thanh thiếu niên mang đậm tinh thần nhân văn và lý tưởng thời đại Xô Viết, nhưng vượt ra ngoài giới hạn tuyên truyền đơn thuần để trở thành một câu chuyện trong trẻo về trách nhiệm, lòng can đảm và quá trình trưởng thành của con người. Với Gaydar, chiến tranh và kỷ luật không chỉ là bối cảnh lịch sử, mà là môi trường thử thách nơi tính cách con người được bộc lộ rõ ràng nhất.
Câu chuyện xoay quanh một nhóm thiếu niên tham gia vào một cuộc “hành quân” đặc biệt. Đó không phải là một chiến dịch quân sự theo nghĩa thông thường, mà là một hành trình mang tính rèn luyện, nơi các em phải tuân thủ kỷ luật, vượt qua khó khăn và học cách sống vì tập thể. Trên con đường ấy, mỗi thử thách đều nhỏ bé nếu nhìn riêng lẻ, nhưng cộng dồn lại trở thành phép thử nghiêm khắc đối với ý chí và tinh thần trách nhiệm của từng cá nhân.
Nhân vật trong Hành Quân được xây dựng giản dị, không lý tưởng hóa một cách cứng nhắc. Các em vẫn có lúc mệt mỏi, sợ hãi, ích kỷ hoặc muốn bỏ cuộc. Chính những dao động rất người này khiến tác phẩm trở nên chân thật. Gaydar không biến nhân vật thành những “anh hùng nhí” hoàn hảo, mà để các em trưởng thành dần qua sai lầm, qua việc học cách chịu trách nhiệm với quyết định của mình và với những người xung quanh.
Một điểm nổi bật của Hành Quân là tinh thần tập thể. Cuộc hành trình chỉ có thể tiếp tục khi mọi người biết lắng nghe nhau, hỗ trợ nhau và đặt lợi ích chung lên trên cảm xúc cá nhân. Gaydar cho thấy sức mạnh của kỷ luật không nằm ở sự áp đặt, mà ở ý thức tự nguyện và sự tin tưởng lẫn nhau. Khi mỗi người hiểu rằng hành động của mình ảnh hưởng đến cả tập thể, họ bắt đầu thay đổi cách suy nghĩ và hành xử.
Bên cạnh đó, tác phẩm còn khắc họa mối quan hệ giữa người lớn và trẻ em theo hướng gần gũi, tôn trọng. Những người hướng dẫn trong Hành Quân không chỉ ra lệnh, mà đóng vai trò như người dẫn đường, lặng lẽ quan sát, sẵn sàng nghiêm khắc khi cần nhưng cũng biết thấu hiểu và bảo vệ. Qua đó, Gaydar gửi gắm quan niệm giáo dục tiến bộ: trưởng thành không phải là ép buộc, mà là trao cho con người cơ hội được lựa chọn và chịu trách nhiệm.
Văn phong của Arkady Gaydar mạch lạc, trong sáng và giàu nhịp điệu. Cách kể chuyện trực tiếp, không cầu kỳ, phù hợp với độc giả trẻ nhưng vẫn đủ chiều sâu để người lớn suy ngẫm. Những đoạn miêu tả hành trình, sinh hoạt tập thể và thiên nhiên mang lại cảm giác chân thực, khiến cuộc hành quân hiện lên không chỉ như một bài học đạo đức, mà như một trải nghiệm sống động.
Hành Quân không phải là câu chuyện về chiến thắng vang dội hay chiến công hiển hách. Giá trị của tác phẩm nằm ở sự chuyển biến âm thầm trong mỗi nhân vật: từ bồng bột sang chín chắn, từ cá nhân sang cộng đồng, từ vô tư sang ý thức trách nhiệm. Chính sự trưởng thành ấy làm nên ý nghĩa bền lâu của cuốn sách.
Hành Quân của Arkady Gaydar là một tác phẩm nhẹ nhàng nhưng nghiêm túc, dành cho những ai quan tâm đến hành trình hình thành nhân cách. Dù ra đời trong một bối cảnh lịch sử cụ thể, cuốn sách vẫn giữ được sức sống lâu dài nhờ niềm tin giản dị mà vững chắc: con người chỉ thực sự lớn lên khi học được cách đi cùng người khác trên cùng một con đường.
