Đứa Con Đi Hoang Trở Về của André Gide là một tác phẩm ngắn nhưng giàu sức gợi, nơi câu chuyện Kinh Thánh quen thuộc được tái diễn giải bằng tinh thần hiện đại, đầy chất phản tỉnh và tự vấn đạo đức. Không kể lại dụ ngôn theo cách minh họa hay răn dạy, Gide biến hành trình của đứa con hoang đàng thành một độc thoại nội tâm, qua đó đặt ra những câu hỏi sâu sắc về tự do, sự lựa chọn và cái giá của việc sống đúng với bản thân.
Nhân vật trung tâm là người con đã rời bỏ gia đình để tìm kiếm đời sống theo ý mình, nếm trải thế giới rộng lớn với tất cả đam mê, cám dỗ và vỡ mộng. Khi trở về, anh không xuất hiện như một kẻ tội lỗi run rẩy mong được tha thứ, mà như một con người đã đi đến tận cùng trải nghiệm. Sự trở về trong tác phẩm của Gide không mang ý nghĩa kết thúc hay hòa giải trọn vẹn, mà là một khoảnh khắc đầy mâu thuẫn, nơi niềm hân hoan xen lẫn hoài nghi.
Điểm độc đáo của Đứa Con Đi Hoang Trở Về nằm ở cách André Gide đảo ngược trọng tâm của câu chuyện. Thay vì tập trung vào lòng nhân từ của người cha hay sự ganh tị của người anh cả, ông đặt ánh sáng vào chính người con trở về. Nhân vật này không hoàn toàn hối hận, cũng không phủ nhận con đường mình đã đi. Anh ý thức rằng nếu không ra đi, anh sẽ không bao giờ hiểu được tự do là gì, và cũng không thể thực sự trở về với tư cách một con người trưởng thành.
Tác phẩm đặt ra câu hỏi cốt lõi về tự do cá nhân. Gide không ca ngợi sự nổi loạn một cách mù quáng, nhưng ông cho rằng con người chỉ có thể đạt đến sự chân thật khi dám bước ra khỏi khuôn khổ áp đặt. Sự vâng phục tuyệt đối, dù mang lại an toàn, cũng có thể dẫn đến đời sống tinh thần nghèo nàn. Ngược lại, hành trình phiêu lưu, dù đầy rủi ro, lại mở ra khả năng tự nhận thức và trưởng thành nội tâm.
Văn phong của André Gide trong tác phẩm này cô đọng, giàu tính triết luận và mang nhịp điệu của một lời tự thú. Câu chữ ngắn, rõ, nhưng luôn hàm chứa nhiều lớp ý nghĩa. Gide không áp đặt kết luận đạo đức, mà để người đọc tự đối diện với những mâu thuẫn mà ông nêu ra: giữa an toàn và tự do, giữa bổn phận và khát vọng, giữa sự trở về và khả năng tiếp tục ra đi.
Đứa Con Đi Hoang Trở Về không phải là một câu chuyện an ủi. Nó không khẳng định rằng trở về là lựa chọn đúng đắn duy nhất, cũng không kết tội việc ra đi. Thay vào đó, tác phẩm đặt con người trước trách nhiệm của tự do: mỗi lựa chọn đều có giá của nó, và không ai có thể sống thay người khác. Chính sự dũng cảm đối diện với lựa chọn ấy mới làm nên giá trị của đời sống tinh thần.
Với dung lượng ngắn nhưng hàm lượng tư tưởng cao, Đứa Con Đi Hoang Trở Về là cuốn sách phù hợp với những người đọc yêu thích văn chương triết lý, giàu chất suy ngẫm. Tác phẩm không đưa ra câu trả lời cuối cùng, mà mở ra một không gian đối thoại, nơi mỗi người đọc có thể soi lại hành trình của chính mình: đã từng ra đi như thế nào, đã trở về ra sao, và liệu sự trở về ấy có thực sự là điểm dừng hay chỉ là một chặng trên con đường tự do dài hơn.
