Di Chúc Pháp của Andrei Makine là một tác phẩm giàu chiều sâu, đưa người đọc bước vào hành trình của ký ức, bản sắc và những khát khao sống còn trong bối cảnh lịch sử đầy biến động. Makine, với giọng văn trữ tình đặc trưng, kể lại câu chuyện về một con người mang trong mình hai dòng chảy văn hóa – nước Nga của tuổi thơ và nước Pháp của khát vọng tinh thần – để rồi từ đó tạo nên một bản di chúc không chỉ cho một đời người mà cho cả một thế hệ lưu lạc.
Nhân vật trung tâm là một thanh niên Nga lớn lên dưới bóng của chế độ hà khắc, nơi những rung động cá nhân, những vẻ đẹp lặng lẽ và những khao khát riêng tư thường bị nhấn chìm bởi áp lực thời cuộc. Tuy nhiên, trong sự ngột ngạt đó, anh gặp và học tiếng Pháp từ một người phụ nữ bí ẩn, người đã trao cho anh cánh cửa bước vào một thế giới khác: thế giới của sự tinh tế, của văn chương, của những cảm xúc được thừa nhận thay vì bị bóp nghẹt. Ngôn ngữ trở thành nơi trú ẩn, trở thành chiếc cầu nối giữa một hiện thực khắc nghiệt và một lý tưởng ấm áp hơn.
Từ những buổi học đó, câu chuyện mở rộng thành một dòng hồi tưởng dài, nơi từng chi tiết nhỏ của đời sống mang đầy ám ảnh và vẻ đẹp mong manh. Người thanh niên mang theo tiếng Pháp như một phần bí mật riêng của mình, một thứ tài sản tinh thần mà anh nuôi dưỡng qua nhiều năm cho đến khi nó trở thành bản sắc, thành hơi thở. Những trang văn tái hiện các khoảnh khắc rất bình dị – những buổi chiều mưa, những con đường bụi mờ, một cái chạm nhẹ trên vai, nỗi sợ hãi lặng lẽ – nhưng lại được Makine viết bằng cảm xúc sâu hút, như từng hạt ký ức tan ra chậm rãi.
Khi nhân vật đến Pháp, nơi mà anh từng mơ ước, sự va chạm giữa lý tưởng và hiện thực bắt đầu trở nên sắc nét. Nước Pháp trong trí tưởng tượng của anh là miền đất của tự do, của sự tinh tế tinh thần, của cái đẹp không bị kiểm soát. Nhưng nước Pháp đời thực lại khắc nghiệt theo cách khác, cuốn anh vào những câu hỏi lớn về căn tính, về sự hòa nhập, về tương quan giữa ký ức và hiện tại. Chính trong quá trình ấy, bản di chúc tinh thần của anh dần hình thành, như một lời gửi gắm cho chính mình và cho những người từng đứng giữa hai nền văn hóa.
Makine xây dựng tác phẩm bằng ngôn ngữ nhẹ như sương, nhưng mỗi câu chữ đều chứa đựng một lớp cảm xúc và suy tư dày đặc. Di Chúc Pháp không chỉ là câu chuyện về một cuộc đời, mà còn là bản suy ngẫm về ngôn ngữ như nơi lưu giữ linh hồn; về ký ức như phần không thể tách rời của bản ngã; và về những nỗ lực không ngừng của con người để tìm một nơi thuộc về mình trong thế giới rộng lớn.
Đây là một tác phẩm dành cho những ai yêu thích văn chương nội tâm, thích những dòng suy tưởng lặng lẽ và muốn tìm một câu chuyện có thể gợi dậy sự đồng cảm sâu sắc đối với hành trình đi tìm bản sắc giữa những biến động lịch sử và đời sống. Makine để lại trong lòng người đọc một âm hưởng kéo dài, thấm đẫm sự day dứt và vẻ đẹp của những điều không bao giờ mất đi.
