Ngọc Khí Trung Quốc của tác giả Vu Minh, thuộc bộ sách Nhân Văn Trung Quốc, là một công trình nghiên cứu công phu về vai trò, ý nghĩa và giá trị văn hóa của ngọc trong suốt tiến trình lịch sử Trung Hoa. Với giọng văn tao nhã và cách tiếp cận vừa khảo cổ vừa nhân học, tác phẩm tái hiện thế giới huyền diệu của ngọc – một vật chất được người Trung Quốc xem là linh hồn của đất, là biểu tượng cho đức hạnh, quyền uy và vẻ đẹp tinh thần.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Vu Minh mở đầu bằng việc truy nguyên lịch sử sử dụng ngọc trong xã hội Trung Hoa cổ đại, từ thời Ngọc Hoàng Hà đến thời nhà Chu, Hán và các triều đại sau. Tác giả chỉ ra rằng ngọc không đơn thuần là vật trang sức hay biểu tượng giàu sang, mà là một phần của tín ngưỡng và triết lý sống. Trong tư tưởng cổ, “ngọc” tượng trưng cho năm đức: nhân, nghĩa, trí, dũng, khiêm – những phẩm chất làm nên con người quân tử. Chính vì thế, người xưa không chỉ sở hữu ngọc để khoe của, mà còn để “tu thân”, để nhìn vào đó mà soi rọi tâm hồn mình.
Cuốn sách trình bày tỉ mỉ về các loại ngọc nổi tiếng như ngọc Hòa Điền, ngọc Liêu Ninh, ngọc Côn Sơn, đồng thời giới thiệu kỹ thuật chế tác tinh xảo qua từng thời kỳ. Từ những nghi vật trong lễ tế – như bích, tỉ, hoàng – đến những đồ trang sức, bùa hộ mệnh, hay vật chôn theo trong mộ quý tộc, mỗi món ngọc đều được tác giả phân tích về hình dáng, chức năng và giá trị biểu tượng. Vu Minh không chỉ nhìn ngọc như vật liệu nghệ thuật, mà còn như “chứng nhân văn hóa”, phản ánh cấu trúc xã hội, quan niệm đạo đức và tinh thần thẩm mỹ của người Trung Hoa cổ.
Đặc biệt, phần giữa của Ngọc Khí Trung Quốc dành để khám phá mối quan hệ giữa ngọc và quyền lực. Trong xã hội phong kiến, ngọc là biểu trưng cho thiên mệnh và vương quyền: ngọc tỷ dùng để ban chiếu, ngọc ấn để truyền ngôi, ngọc bội để thể hiện địa vị. Vu Minh lý giải rằng, chính vì ngọc mang tính “trong mà sáng, cứng mà thuần”, nên nó được xem như hiện thân của sự cân bằng giữa đạo và quyền, giữa cứng rắn và mềm mại – tinh thần cốt lõi trong tư tưởng Nho giáo.
Không dừng lại ở khía cạnh lịch sử, Vu Minh còn bàn đến ảnh hưởng của ngọc trong nghệ thuật và triết học Trung Hoa. Từ thi ca, hội họa đến thư pháp, hình ảnh ngọc luôn hiện diện như một ẩn dụ cho sự thanh khiết và kiên định. Các bậc hiền triết xưa như Khổng Tử, Lão Tử đều dùng ngọc để ví nhân cách và đạo lý sống. Tác giả khéo léo gợi lại những câu chuyện gắn liền với ngọc – từ viên ngọc Biện Hòa đến truyền thuyết về ngọc Nữ Oa – qua đó khắc họa sự hòa quyện giữa vật chất và tinh thần trong văn hóa Trung Hoa.
Ở phần kết, Vu Minh nhìn lại vị trí của ngọc trong đời sống hiện đại. Dù thế giới đã thay đổi, ngọc vẫn giữ được sức hấp dẫn đặc biệt – không chỉ bởi vẻ đẹp tự nhiên mà còn vì giá trị biểu trưng cho sự thanh cao và bền vững. Ông cho rằng, trong dòng chảy của thời gian, ngọc vẫn là “linh hồn của văn hóa Trung Hoa”, mang theo ký ức của đất và tinh thần của con người.
Với lối viết chặt chẽ, giàu tính cảm xúc và tri thức, Ngọc Khí Trung Quốc là cuốn sách dẫn dắt người đọc đi qua hành trình của ngọc từ huyền thoại đến hiện thực, từ biểu tượng tôn giáo đến tác phẩm nghệ thuật. Mỗi trang sách như một phiến ngọc sáng, phản chiếu tinh thần sâu thẳm của nền văn minh đã tồn tại suốt hàng nghìn năm.
