Thi Nhân Việt Nam của hai tác giả Hoài Thanh và Hoài Chân là một công trình biên khảo văn học đặc biệt, được xem như cuốn sách “chân dung thi ca” tiêu biểu nhất trong nền phê bình hiện đại Việt Nam. Xuất bản lần đầu năm 1942, tác phẩm đã ghi dấu mốc quan trọng trong việc hệ thống hóa, đánh giá và giới thiệu phong trào Thơ Mới – một hiện tượng đổi mới sâu sắc trong thi ca Việt Nam giai đoạn 1932–1941. Với giọng văn tài hoa, tinh tế và cảm thụ nghệ thuật sâu sắc, Thi Nhân Việt Nam không chỉ là một cuốn phê bình đơn thuần mà còn là một bản trường ca đầy xúc cảm về thi ca và con người thời đại ấy.
Nội dung chính của sách tập trung vào việc giới thiệu 45 nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, từ những tên tuổi quen thuộc như Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính… đến một số gương mặt ít được biết đến nhưng mang cá tính nghệ thuật riêng biệt. Mỗi nhà thơ được đặt trong một “chân dung văn học” riêng, nơi tác giả không chỉ tóm lược tiểu sử, trích thơ tiêu biểu mà còn phác họa thần thái thơ ca và cảm quan nghệ thuật đặc trưng. Đó chính là điểm khiến Thi Nhân Việt Nam trở thành một tác phẩm đầy sống động, như một phòng triển lãm mà mỗi thi sĩ là một bức chân dung lộng lẫy.
Hoài Thanh – người viết phần lớn nội dung của sách – không ẩn mình trong vai trò phê bình khách quan, mà thổi hồn cảm xúc và rung động của chính mình vào từng dòng chữ. Ông không chỉ nhận xét thơ, mà còn “đọc thơ bằng trái tim”, từ đó khơi dậy những tầng ý nghĩa sâu lắng, những nỗi buồn đẹp, sự cô đơn, niềm khát khao sống mãnh liệt của các thi sĩ thời Thơ Mới. Giọng văn của ông vừa mềm mại, uyển chuyển, vừa sắc sảo, chuẩn mực – là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý trí của nhà phê bình và sự đồng cảm của người yêu thơ.
Bên cạnh giá trị văn học, Thi Nhân Việt Nam còn là một tài liệu quý giá về lịch sử văn hóa Việt Nam giai đoạn giao thời – khi các giá trị cũ đang mờ nhạt dần, và những cảm thức mới về cái tôi, tình yêu, cái đẹp, nỗi sầu nhân thế… đang trỗi dậy mạnh mẽ trong đời sống tinh thần. Tác phẩm phản ánh rõ nét sự thay đổi trong cảm thức thẩm mỹ của cả một thế hệ thanh niên, trí thức – những con người vừa hoài niệm quá khứ, vừa khát khao thoát ly để tìm kiếm bản ngã giữa một thế giới đầy biến động.
Cho đến hôm nay, Thi Nhân Việt Nam vẫn giữ nguyên sức sống và giá trị. Không chỉ dành cho người yêu thơ hay nghiên cứu văn học, cuốn sách còn là một lời mời gọi bước vào thế giới của cái đẹp, nơi tâm hồn con người được soi chiếu qua ánh sáng thi ca – sâu lắng, trữ tình và vĩnh cửu.
