Bản Chất Của Dối Trá là một trong những công trình nghiên cứu hấp dẫn của Dan Ariely — giáo sư tâm lý học hành vi nổi tiếng, tác giả của nhiều cuốn sách bán chạy về lĩnh vực kinh tế học hành vi. Trong cuốn sách này, Ariely không chỉ đơn thuần mổ xẻ vấn đề đạo đức hay sự thật giả trong xã hội, mà ông còn đi sâu vào tâm lý phức tạp của con người để lý giải: tại sao hầu hết chúng ta đều dối trá — dù chỉ là những lời nói dối nhỏ bé — và lý do khiến việc trung thực trở nên khó khăn đến vậy.
Điểm hấp dẫn của Bản Chất Của Dối Trá là cách Ariely dẫn dắt người đọc thông qua hàng loạt thí nghiệm thực tế, được thiết kế sáng tạo và nhiều bất ngờ. Thay vì đưa ra những lý thuyết giáo điều về sự trung thực, ông chứng minh rằng phần lớn con người đều có xu hướng dối trá ở mức “chấp nhận được”, miễn sao họ vẫn giữ được hình ảnh tốt đẹp về chính mình. Đây là mâu thuẫn nội tại thú vị: chúng ta muốn được lợi ích từ sự gian dối, nhưng đồng thời cũng muốn tin rằng mình là người tốt.
Ariely cho thấy rằng, hành vi nói dối không chỉ đơn thuần là vấn đề đạo đức, mà còn bị chi phối mạnh mẽ bởi hoàn cảnh, môi trường và các yếu tố tâm lý như: sự mơ hồ trong quy tắc, khoảng cách với nạn nhân, mức độ dễ biện minh, thói quen của tập thể… Chính vì vậy, nhiều khi những người bình thường nhất, trong những tình huống nhất định, cũng có thể hành động thiếu trung thực mà không ý thức đầy đủ về mức độ sai trái của mình.
Cuốn sách cũng giúp người đọc nhận ra vai trò then chốt của các yếu tố kiểm soát bên ngoài như hệ thống luật pháp, văn hóa tổ chức, sự minh bạch trong các quy trình quản trị… trong việc hạn chế hành vi gian dối. Nhưng trên hết, Ariely khẳng định rằng cách hiệu quả nhất để nuôi dưỡng sự trung thực bền vững là tạo ra những môi trường đề cao giá trị đạo đức và giúp mỗi cá nhân duy trì hình ảnh tích cực về bản thân mà không cần phải dựa vào sự gian lận.
Với phong cách viết dí dỏm, gần gũi nhưng giàu chất khoa học, Bản Chất Của Dối Trá không chỉ khiến độc giả suy ngẫm sâu sắc về chính mình, mà còn mở ra những góc nhìn mới về hành vi con người trong xã hội hiện đại. Đây là cuốn sách không thể thiếu dành cho những ai quan tâm đến tâm lý hành vi, đạo đức và bản chất con người.
