Lịch Sử (Historiai) của Herodotus là một trong những tác phẩm nền tảng của văn minh phương Tây, được coi là cuốn sách đầu tiên đặt nền móng cho ngành sử học. Được viết vào thế kỷ V trước Công nguyên, Lịch Sử không chỉ ghi lại các sự kiện chiến tranh Hy Lạp – Ba Tư, mà còn là một công trình đồ sộ thể hiện tư duy khám phá, tổng hợp và lý giải thế giới của một trong những trí tuệ tiên phong nhất thời cổ đại.
Herodotus, người được mệnh danh là “cha đẻ của sử học”, đã đi khắp thế giới cổ đại – từ Ai Cập, Ba Tư đến Tiểu Á và Hy Lạp – để thu thập thông tin, câu chuyện và truyền thuyết. Qua ngòi bút của ông, Lịch Sử không chỉ kể về chiến sự giữa các quốc gia, mà còn mở ra một kho tàng phong phú về văn hóa, phong tục, địa lý và tập quán của các dân tộc cổ đại. Đó là lý do vì sao tác phẩm này vượt ra khỏi khuôn khổ một biên niên sử thông thường và trở thành một bản “bách khoa tri thức” đầu tiên của nhân loại.
Trọng tâm của Lịch Sử là cuộc đối đầu mang tính sử thi giữa liên minh các thành bang Hy Lạp và đế quốc Ba Tư hùng mạnh dưới thời các vị vua Darius và Xerxes. Tuy nhiên, Herodotus không chỉ tường thuật các trận đánh như Marathon, Thermopylae hay Salamis mà còn đi sâu vào lý do, động cơ, mâu thuẫn văn hóa và bản chất con người đằng sau các cuộc xung đột. Ông dành nhiều thời lượng để mô tả chi tiết đời sống người Ai Cập, cấu trúc hành chính Ba Tư, niềm tin tôn giáo, thậm chí cả những câu chuyện kỳ lạ, mang tính huyền thoại.
Một trong những giá trị đặc biệt của Lịch Sử là phương pháp kể chuyện gần gũi, sinh động, lồng ghép yếu tố thần thoại, truyền thuyết nhưng luôn cố gắng đưa ra nhận định khách quan. Herodotus thường xuyên nhắc rằng ông “chỉ ghi lại điều mình nghe thấy” và để người đọc tự đánh giá, điều này cho thấy một ý thức sơ khai nhưng đáng quý về tinh thần phê phán và sự công bằng trong việc viết sử.
Tuy ngày nay nhiều học giả đánh giá Herodotus không hoàn toàn chính xác về mặt dữ liệu, nhưng không ai phủ nhận vai trò tiên phong và ảnh hưởng sâu rộng của ông. Lịch Sử là tác phẩm giúp hậu thế hiểu về cách người cổ đại nhìn thế giới, và cũng là minh chứng cho khát vọng không ngừng nghỉ của con người trong việc hiểu rõ cội nguồn, nguyên nhân và ý nghĩa của lịch sử.
Đối với những ai yêu thích văn minh cổ đại, lịch sử chiến tranh hay sự hình thành tư tưởng phương Tây, Lịch Sử là một kho tàng không thể bỏ qua. Đọc Herodotus không chỉ là tìm về quá khứ, mà còn là một hành trình truy tìm sự thật và bản chất con người xuyên suốt thời gian.
