Trong kho tàng văn hóa dân gian và lịch sử Việt Nam, tín ngưỡng thờ Tổ nghề là một nét đặc sắc giàu bản sắc dân tộc. Góp phần hệ thống hóa và khai sáng mạch nguồn ấy, nhà văn – nhà báo Lê Minh Quốc đã biên soạn tác phẩm Các Vị Tổ Ngành Nghề Việt Nam, một công trình công phu, súc tích và mang đậm tinh thần tri ân, hướng về cội nguồn của những người làm nghề trên khắp dải đất hình chữ S. Sách năm trong bộ Kể Chuyện Danh Nhân Việt Nam.
Cuốn sách là tập hợp những tư liệu quý báu về các vị tổ sư – những người có công sáng lập, phát triển hoặc truyền dạy những ngành nghề truyền thống của người Việt. Từ những nghề phổ biến như mộc, nề, rèn, nông, ngư, y học, nấu ăn, may mặc… đến những nghề đặc thù như làm tranh dân gian, múa rối nước, chế tác nhạc cụ, làm giấy dó hay hát tuồng, hát chèo… tất cả đều được tác giả lần theo dấu tích sử liệu, ghi chép lại một cách sinh động, dễ hiểu và đầy tính tôn kính.
Điều đáng quý ở Các Vị Tổ Ngành Nghề Việt Nam là không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu tên gọi, tiểu sử và công trạng của các vị tổ nghề, mà còn mở rộng sang phần trình bày bối cảnh ra đời của từng ngành nghề, những nghi lễ truyền thống gắn với ngày giỗ tổ, cũng như giá trị văn hóa – xã hội mà nghề nghiệp đó từng đóng vai trò trong cộng đồng người Việt. Qua đó, tác phẩm góp phần khẳng định sự đa dạng và chiều sâu văn hóa của một dân tộc sống bằng lao động, bằng bàn tay và khối óc sáng tạo từ bao đời.
Lê Minh Quốc, với giọng văn dung dị, giàu cảm xúc, không chỉ cung cấp thông tin mà còn truyền tải một thông điệp nhân văn sâu sắc: dù ở bất kỳ ngành nghề nào, người Việt đều có tinh thần trọng đạo lý, biết ơn tiền nhân, và lấy chữ “Tổ” làm gốc rễ cho truyền thống nghề nghiệp. Ngày giỗ Tổ không chỉ là dịp để con cháu sum họp, tri ân người đi trước, mà còn là cơ hội để nhắc nhở nhau giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, trân trọng giá trị lao động, và nâng niu bản sắc văn hóa riêng biệt của mỗi làng nghề, mỗi miền đất.
Không ít câu chuyện trong sách khiến người đọc cảm động: về những vị tổ đã hy sinh vì cộng đồng, âm thầm gìn giữ tri thức dân gian; hay những ngành nghề từng bị mai một, nhưng rồi lại được hồi sinh nhờ lòng kiên trì của thế hệ sau. Chính những chi tiết nhỏ ấy làm cho cuốn sách không chỉ là tư liệu tra cứu, mà còn là một bản trường ca đầy tự hào về người lao động Việt Nam – những con người bình dị nhưng cao quý.
Tác phẩm cũng có ý nghĩa đặc biệt trong thời đại hiện nay, khi nhiều ngành nghề truyền thống đang đứng trước nguy cơ biến mất do lối sống hiện đại hóa, công nghiệp hóa. Các Vị Tổ Ngành Nghề Việt Nam là lời nhắc khẽ nhưng đầy sức nặng rằng: để phát triển bền vững, chúng ta không thể quên cội nguồn, không thể đánh mất những giá trị từng làm nên linh hồn của một dân tộc.
Với bố cục rõ ràng, văn phong mạch lạc, giàu tri thức và xúc cảm, Các Vị Tổ Ngành Nghề Việt Nam xứng đáng là cuốn sách gối đầu giường của những ai trân quý văn hóa truyền thống, đặc biệt là giới trẻ đang tìm về bản sắc dân tộc trong hành trình lập thân, lập nghiệp. Đây không chỉ là tác phẩm dành cho những người làm nghề, mà còn là lời nhắc nhở đầy ý nghĩa về lòng biết ơn, về giá trị lao động và mạch chảy văn hóa bền bỉ từ quá khứ đến hiện tại.
