Ngọc Xuyến Án của Robert Van Gulik là một tiểu thuyết trinh thám đặc sắc trong loạt truyện về Địch Công, vị quan án nổi tiếng của triều Đường. Với bối cảnh phong kiến Trung Hoa rực rỡ nhưng cũng đầy cạm bẫy, tác phẩm mang đến một vụ án phức tạp, trong đó một món đồ trang sức quý giá – chiếc ngọc xuyến – trở thành điểm khởi đầu cho chuỗi sự kiện u ám, hé lộ tham vọng, tội ác và những bí mật ẩn sâu trong lòng con người.
Câu chuyện mở đầu tại một huyện lỵ tưởng chừng yên bình nhưng lại vang lên dư luận xôn xao khi một thiếu phụ quyền quý bị sát hại dã man. Trên cổ tay nạn nhân, chiếc ngọc xuyến lộng lẫy mà nàng luôn đeo biến mất, để lại một manh mối mơ hồ về động cơ của kẻ thủ ác. Vụ án không chỉ là tội ác đơn thuần mà còn kéo theo nhiều mối dây ràng buộc: gia thế, quyền lực, tình ái và cả sự ganh ghét trong xã hội nhiều tầng bậc.
Địch Công được giao phó điều tra vụ việc và nhanh chóng nhận ra rằng chiếc ngọc xuyến chính là chìa khóa giải mã toàn bộ câu chuyện. Ông lần theo dấu vết của món trang sức, phát hiện ra nó đã đi qua tay nhiều người, mỗi nhân vật đều có bí mật riêng cùng động cơ mờ ám. Có kẻ khát vọng chiếm hữu của cải, có người vì tình yêu cuồng loạn, lại có kẻ muốn che giấu tội lỗi trong quá khứ. Mỗi lời khai, mỗi chứng cứ đều chứa đựng lớp vỏ giả dối, buộc Địch Công phải dùng cả trí tuệ lẫn sự nhạy bén để bóc tách từng lớp sự thật.
Điểm độc đáo trong Ngọc Xuyến Án là cách Robert Van Gulik lồng ghép yếu tố tâm lý và xã hội vào cốt truyện. Những nhân vật trong tiểu thuyết không phải chỉ là kẻ ác hay người vô tội đơn thuần, mà đều được khắc họa với chiều sâu phức tạp: tham vọng, dục vọng, tình cảm và nỗi sợ hãi. Chính sự giằng xé ấy khiến cho hành vi phạm tội trở nên vừa tất yếu vừa bi kịch. Trong quá trình phá án, Địch Công không chỉ đối mặt với hung thủ thật sự mà còn phải đối diện với những giả dối, những bức màn ngụy trang khéo léo mà con người dựng lên để bảo vệ danh dự và lợi ích cá nhân.
Ngoài yếu tố hình sự, cuốn tiểu thuyết còn tái hiện sinh động không khí Trung Hoa cổ đại: từ phong tục, tập quán, đến những chi tiết về luật pháp, hình phạt và cả vai trò của người phụ nữ trong xã hội. Chiếc ngọc xuyến – biểu tượng của vẻ đẹp và sự cao quý – lại trở thành nguyên nhân khơi nguồn tội ác, như một nghịch lý phơi bày sự mong manh giữa cái đẹp và sự tàn bạo, giữa hào nhoáng bên ngoài và u tối trong tâm hồn.
Bằng bút pháp tinh tế, Van Gulik đã tạo nên một vụ án vừa logic, chặt chẽ, vừa đậm chất nhân văn. Ngọc Xuyến Ánkhông chỉ khiến độc giả hồi hộp dõi theo từng bước điều tra của Địch Công, mà còn khơi gợi những suy tư về lòng tham, sự ghen tuông và cái giá phải trả khi con người đánh mất nhân tính. Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu, minh chứng cho sự hòa quyện độc đáo giữa văn hóa phương Đông và lối viết trinh thám hiện đại mà Robert Van Gulik để lại.
