Phan Nhật Nam là một trong những nhà văn quân đội nổi bật của miền Nam Việt Nam trước năm 1975. Ông được biết đến với những tác phẩm ký sự chiến trường chân thực, dữ dội và mang đậm dấu ấn cá nhân. Trong số đó, Mùa Hè Đỏ Lửa là tác phẩm tiêu biểu nhất, vừa là một chứng tích lịch sử, vừa là lời tự sự đầy ám ảnh của một người lính từng trực tiếp trải qua chiến tranh khốc liệt.
Mùa Hè Đỏ Lửa ra đời dựa trên những trải nghiệm thực tế của tác giả trong chiến dịch mùa hè năm 1972 – một trong những giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến tranh Việt Nam. Tác phẩm ghi lại các trận đánh đẫm máu ở Quảng Trị, Kontum, An Lộc… nơi mà từng tấc đất, từng con đường đều thấm đẫm máu và nước mắt. Phan Nhật Nam không chỉ thuật lại diễn biến của các trận chiến, mà còn tái hiện nỗi hoảng loạn, sự kiệt quệ và tâm trạng bi thương của người lính trong những ngày tháng mà cái chết luôn rình rập.
Điểm nổi bật của Mùa Hè Đỏ Lửa là tính chân thực. Tác giả không né tránh, không che giấu sự tàn khốc. Ông viết về đồng đội ngã xuống, về sự bất lực trước sức mạnh hỏa lực khổng lồ, về cảnh thương binh tràn ngập bệnh viện dã chiến, và cả những ngôi làng tan hoang sau bom đạn. Những chi tiết ấy không chỉ khắc họa bức tranh chiến tranh dữ dội, mà còn khiến người đọc cảm nhận được sự trần trụi của hiện thực, nơi con người phải đối mặt với ranh giới mong manh giữa sống và chết.
Tuy nhiên, Mùa Hè Đỏ Lửa không chỉ có bom đạn và máu lửa. Giữa bối cảnh ngột ngạt của chiến tranh, Phan Nhật Nam còn khắc họa những khoảnh khắc nhân bản: tình đồng đội gắn bó, những giây phút lặng lẽ nhớ về gia đình, hay một nụ cười hiếm hoi giữa bùn lầy trận mạc. Chính những chi tiết ấy làm dịu bớt không khí dữ dội, đồng thời khẳng định sự kiêu hãnh và nhân tính vẫn tồn tại ngay cả khi con người rơi vào hoàn cảnh tăm tối nhất.
Giọng văn của Phan Nhật Nam giàu tính tự sự, nhiều đoạn dồn dập như những đợt tấn công, nhưng cũng có lúc trầm lắng, day dứt như một lời sám hối. Ông vừa là người chứng kiến, vừa là người trong cuộc, nên câu chữ mang sức nặng của sự thật. Đọc Mùa Hè Đỏ Lửa, người ta cảm nhận rõ những ám ảnh tâm lý mà chiến tranh để lại cho người lính – không chỉ trong khoảnh khắc chiến đấu, mà còn kéo dài dai dẳng trong ký ức về sau.
Tác phẩm cũng gây chú ý bởi tính chất “kết án” chiến tranh. Không thiên về ca ngợi hay tô vẽ, Mùa Hè Đỏ Lửa phơi bày sự phi lý của cuộc chiến, nơi máu xương của biết bao thế hệ bị cuốn vào vòng xoáy không lối thoát. Chính vì vậy, tác phẩm vượt ra khỏi giới hạn của một hồi ký quân sự để trở thành bản cáo trạng đối với sự hủy diệt mà chiến tranh mang lại cho con người và dân tộc.
Ngày nay, Mùa Hè Đỏ Lửa không chỉ được xem như một tác phẩm văn học, mà còn là một tài liệu lịch sử quan trọng, phản ánh trung thực cái nhìn từ phía những người lính Việt Nam Cộng hòa về một giai đoạn bi tráng. Nó giúp độc giả đương đại hiểu rõ hơn những mất mát to lớn và cái giá khủng khiếp mà cả dân tộc phải trả trong chiến tranh.
Bằng lối viết chân thực, ám ảnh và giàu cảm xúc, Phan Nhật Nam đã biến Mùa Hè Đỏ Lửa thành một trong những tác phẩm để đời của văn học chiến tranh Việt Nam, một bản ký sự không thể bỏ qua khi muốn tìm hiểu về mùa hè 1972 đầy máu lửa ấy.
