Kim Cổ Cách Ngôn của Ôn Như Lương Văn Can là một tập hợp những lời răn dạy, những câu cách ngôn súc tích, gói ghém trong đó trí tuệ, đạo lý và nhân sinh quan của tiền nhân, đồng thời phản ánh khát vọng của tác giả trong việc nuôi dưỡng tâm hồn, rèn luyện đạo đức và bồi đắp nhân cách cho thế hệ sau.
Lương Văn Can là một trong những nhà nho, nhà giáo dục và nhà cách mạng tiêu biểu đầu thế kỷ XX, nổi tiếng với vai trò là người sáng lập Đông Kinh Nghĩa Thục. Với tầm nhìn đổi mới và khát vọng chấn hưng đất nước, ông không chỉ quan tâm đến con đường chính trị mà còn dành nhiều tâm huyết cho việc giáo dục và xây dựng nhân cách con người. Kim Cổ Cách Ngôn được biên soạn trong tinh thần đó, nhằm giúp độc giả lấy những lời răn dạy của cổ nhân làm kim chỉ nam, đồng thời biết chắt lọc, vận dụng cho phù hợp với đời sống mới.
Nội dung tác phẩm bao gồm những câu cách ngôn, thành ngữ, tục ngữ, hoặc lời dạy cổ điển được chọn lọc từ nhiều nguồn, kết hợp với sự luận giải, sắp xếp của Lương Văn Can. Ông không chỉ đơn thuần chép lại mà còn hệ thống hóa, phân chia theo chủ đề, giúp người đọc dễ dàng tra cứu và áp dụng. Các chủ đề trải rộng từ đạo làm người, học tập, ứng xử, quản trị gia đình, đến các mối quan hệ xã hội và sự tu dưỡng bản thân.
Điểm đáng chú ý là giọng văn giản dị, súc tích, giàu tính thực tiễn. Những câu cách ngôn thường ngắn gọn, nhưng mỗi lời lại chứa đựng sự khái quát sâu sắc, khiến người đọc phải suy ngẫm. Chính sự ngắn gọn, hàm súc ấy giúp tác phẩm trở thành một cẩm nang đạo lý mà bất cứ tầng lớp nào cũng có thể học hỏi.
Bên cạnh giá trị đạo đức, Kim Cổ Cách Ngôn còn cho thấy tư tưởng canh tân của Lương Văn Can. Ông đề cao sự học, nhấn mạnh đến tinh thần tự lập, ý thức trách nhiệm với cộng đồng và đất nước, đồng thời phê phán lối sống ỷ lại, hời hợt, thiếu ý chí. Nhiều lời răn dạy trong sách, dù ra đời cách đây hơn một thế kỷ, vẫn còn nguyên giá trị trong đời sống hiện đại, đặc biệt trong việc giáo dục thanh niên về sự kiên trì, lòng trung thực, tinh thần cầu tiến và ý thức xã hội.
Đọc Kim Cổ Cách Ngôn, độc giả không chỉ tiếp nhận những bài học đạo đức, mà còn như được trở về với truyền thống văn hóa, nơi lời ăn tiếng nói gói ghém cả một kho tàng triết lý nhân sinh. Đây là tác phẩm vừa có giá trị giáo dục, vừa là tài liệu văn hóa, giúp ta hiểu thêm về tư tưởng của một trí thức tiên phong trong công cuộc khai sáng dân trí, đồng thời soi rọi vào chính đời sống hôm nay.
