Đời Ngắn Lắm, Đừng Làm Việc Vô Nghĩa của David Graeber là một tác phẩm gây chấn động trong giới học thuật và xã hội đương đại, khi tác giả – một nhà nhân học nổi tiếng và cũng là người từng tham gia phong trào Occupy Wall Street – đặt ra câu hỏi táo bạo: tại sao trong một thế giới hiện đại, đầy đủ công nghệ và tri thức, con người vẫn đang lãng phí cuộc đời mình vào những công việc vô nghĩa?
David Graeber mở đầu bằng một quan sát đầy mỉa mai: phần lớn những người trong xã hội hiện nay không thực sự tạo ra giá trị thiết thực. Thay vào đó, họ bị cuốn vào những “công việc vô nghĩa” – những nghề nghiệp, chức vụ, hay quy trình tồn tại chỉ để duy trì ảo tưởng về năng suất, trật tự và uy quyền. Từ đó, ông nêu ra khái niệm “bullshit jobs” – các công việc khiến chính người làm chúng cũng không thấy ý nghĩa, nhưng vẫn phải duy trì vì hệ thống đòi hỏi.
Đi sâu hơn, Đời Ngắn Lắm, Đừng Làm Việc Vô Nghĩa không chỉ là lời phê phán cấu trúc lao động của xã hội tư bản mà còn là sự chiêm nghiệm về bản chất của lao động, giá trị và tự do. Graeber cho rằng con người vốn sinh ra để sáng tạo, để làm những việc khiến họ cảm thấy gắn kết với người khác và thế giới xung quanh. Thế nhưng, các tổ chức quan liêu, thể chế tài chính và guồng máy kinh tế lại khiến lao động bị tước đoạt ý nghĩa. Người ta không còn làm việc để sống, mà sống chỉ để duy trì công việc.
Bằng giọng văn vừa học thuật vừa gần gũi, Graeber dẫn chứng hàng loạt ví dụ thực tế: nhân viên văn phòng phải soạn báo cáo chỉ để cấp trên “có việc xem”, các phòng ban sinh ra để giám sát lẫn nhau, hay những ngành nghề tồn tại chỉ để hợp thức hóa quyền lực và sự kiểm soát. Ông chỉ ra một nghịch lý: trong khi nhiều người làm công việc vô nghĩa được trả lương cao, thì những người tạo ra giá trị thật – như y tá, giáo viên, công nhân – lại bị xem nhẹ.
Điểm hấp dẫn của cuốn sách không chỉ nằm ở sự phê phán xã hội sâu sắc, mà còn ở tinh thần nhân văn mạnh mẽ. Graeber không cổ súy cho việc từ bỏ lao động, mà kêu gọi con người hãy tìm lại “ý nghĩa thực” của công việc – nơi lao động gắn liền với niềm vui, sáng tạo và đóng góp cho cộng đồng. Với ông, tự do không nằm ở việc thoát khỏi lao động, mà ở việc làm chủ được mục đích và giá trị của lao động.
Đời Ngắn Lắm, Đừng Làm Việc Vô Nghĩa là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ dành cho thế hệ hiện đại – những người đang kiệt sức vì guồng quay công việc nhưng vẫn cảm thấy trống rỗng. Cuốn sách giúp người đọc nhận ra rằng, thời gian là hữu hạn, và ý nghĩa của đời người không nằm ở việc ta làm bao nhiêu, mà ở chỗ ta làm điều gì có giá trị thật sự. Đây là một trong những tác phẩm hiếm hoi khiến người đọc vừa phải suy nghĩ sâu sắc về xã hội, vừa phải tự vấn chính mình về cách đang sống và làm việc.
