Con Cú Mù của Sadegh Hedayat là một trong những tác phẩm hiện sinh và huyền ảo ám ảnh nhất của văn học Ba Tư thế kỷ XX, một chuyến hành trình đen tối vào cõi tâm linh con người – nơi biên giới giữa thực và ảo, giữa lý trí và mê loạn dần tan biến. Đây không chỉ là một cuốn tiểu thuyết, mà là tiếng gào thét của một linh hồn bị cô lập trong thế giới đầy bất định, nơi mọi ý nghĩa đều sụp đổ, chỉ còn lại nỗi cô đơn và sự ám ảnh triền miên.
Câu chuyện được kể qua góc nhìn của một người kể chuyện vô danh, một kẻ sống ẩn dật, trốn tránh thực tại trong căn phòng nhỏ, với cây đèn dầu, chai rượu và những cơn mộng tưởng. Anh ta vẽ hình “một người đàn bà” – hình bóng luôn ám ảnh tâm trí mình – lên hộp bút, như thể muốn nắm giữ một hình ảnh của cái đẹp tuyệt đối nhưng không thể với tới. Khi bóng dáng ấy xuất hiện ngoài đời thật, giữa anh và nàng nảy sinh một mối quan hệ kỳ lạ, si mê đến điên dại, vừa là tình yêu, vừa là sự hủy diệt.
Từ đó, Con Cú Mù trượt dần khỏi hiện thực, đi sâu vào cơn mê sảng của người kể chuyện. Anh ta hoang tưởng, giằng xé giữa ảo ảnh và ký ức, giữa dục vọng và tội lỗi. Người đàn bà vừa là thiên thần cứu rỗi, vừa là quỷ dữ hủy diệt, tượng trưng cho khát vọng vĩnh hằng của con người về tình yêu, về cái đẹp, và cả nỗi sợ hãi trước sự vô nghĩa của tồn tại.
Sadegh Hedayat viết cuốn tiểu thuyết này trong một giai đoạn u tối nhất của đời mình, và ta có thể cảm nhận rõ ràng tiếng vọng của nỗi tuyệt vọng trong từng dòng chữ. Văn phong của ông không tuân theo lô-gic thông thường; nó xoáy sâu vào nội tâm, sử dụng biểu tượng, ẩn dụ và những đoạn độc thoại nội tâm dài để dựng nên một thế giới mơ hồ, nơi cái chết, dục vọng và sự sụp đổ của cái tôi đan xen trong một vũ điệu siêu thực.
Biểu tượng “con cú mù” trong tác phẩm là một hình ảnh trung tâm – con chim đêm tượng trưng cho sự nhận thức trong bóng tối, cho linh hồn bị cầm tù trong vòng lặp vô tận của nỗi ám ảnh. Nó vừa là chứng nhân, vừa là bản ngã sâu thẳm của người kể chuyện, phản chiếu cái nhìn bi quan và trần trụi của Hedayat về đời sống con người: cô độc, vô nghĩa, và không thể tìm thấy sự cứu rỗi.
Điều khiến Con Cú Mù trở thành một kiệt tác nằm ở khả năng kết hợp giữa chất thơ và sự khủng hoảng tinh thần. Ngôn ngữ của Hedayat đẹp đến tàn nhẫn, vừa như mộng vừa như ác mộng. Những hình ảnh lặp lại – con dao, chiếc bóng, đôi mắt, mùi đất ẩm, xác chết – trở thành vòng tròn của ám ảnh, gợi đến cảm giác ngột ngạt và bất lực mà người đọc không thể thoát ra.
Đây là một tác phẩm không dành cho sự an ủi, mà cho sự đối diện. Nó buộc người đọc nhìn thẳng vào mặt tối của chính mình, vào nỗi cô đơn sâu thẳm mà mỗi con người đều mang trong tim. Sadegh Hedayat, bằng nỗi tuyệt vọng của chính mình, đã để lại một bản di chúc tinh thần cho thế giới – một tiếng nói vượt thời gian về thân phận con người bị lưu đày trong chính tâm trí mình.
Con Cú Mù là tiếng vọng của linh hồn bị cắt lìa khỏi ánh sáng – một trong những tiếng nói hiếm hoi dám đi đến tận cùng của bóng tối để tìm thấy ý nghĩa, dù chỉ là trong khoảnh khắc ngắn ngủi giữa hai cơn mộng mị.
