Trà Trung Quốc của tác giả Lưu Đồng, thuộc bộ Nhân Văn Trung Quốc, là một chuyên khảo đầy chiều sâu về thức uống đã trở thành biểu tượng tinh thần và linh hồn văn hóa Á Đông. Cuốn sách không chỉ kể lại lịch sử hàng ngàn năm của trà, mà còn mở ra thế giới triết lý, thi vị và nghệ thuật uống trà – nơi mỗi chén trà là sự kết tinh của thiên nhiên, lao động con người và tâm hồn thanh tịnh.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Lưu Đồng bắt đầu bằng việc truy tìm nguồn gốc của trà – từ cây trà dại mọc trên núi Vân Nam đến quá trình con người phát hiện, chế biến và tôn vinh nó thành một phần không thể thiếu của đời sống. Theo ghi chép cổ, việc uống trà bắt đầu từ thời Thần Nông, người được cho là đã nếm hàng trăm loại cây thuốc và vô tình phát hiện ra lá trà có tác dụng thanh lọc, giải độc. Từ công dụng dược liệu, trà dần trở thành thức uống phổ biến, rồi được nâng lên thành nghệ thuật sống.
Phần đầu cuốn sách trình bày sự hình thành và phát triển của văn hóa trà qua các triều đại. Thời Hán và Đường là giai đoạn đặt nền móng – khi trà được chế biến cầu kỳ và uống trong nghi thức thanh tao. Thời Tống là thời kỳ đỉnh cao, với nghệ thuật “điểm trà” – đánh bọt nước trà trên chén sứ trắng, tạo nên thú vui tao nhã của giới sĩ phu. Sang thời Minh, khi kỹ thuật sao khô lá trà được hoàn thiện, hình thức pha trà bằng lá rời (trà tán) thay thế dần loại trà bánh, mở ra thời kỳ đa dạng về chủng loại và phong cách thưởng trà.
Lưu Đồng mô tả chi tiết các loại trà danh tiếng khắp Trung Hoa: từ Long Tỉnh xanh ngắt của Hàng Châu, Thiết Quan Âm thơm nồng của Phúc Kiến, đến Phổ Nhĩ đậm đà của Vân Nam, Bạch Hào ẩn hiện như sương ở Phúc Kiến, hay trà hoa nhài thanh khiết của Bắc Kinh. Mỗi loại trà không chỉ khác nhau về hương vị, mà còn là kết quả của địa thế, khí hậu và văn hóa vùng miền. Tác giả cho rằng “chất đất sinh trà, người dưỡng trà, tâm cảm trà” – ba yếu tố này quyết định linh hồn của từng chén trà.
Điểm nổi bật của Trà Trung Quốc là cách tác giả gắn trà với tư tưởng triết học. Trong văn hóa Trung Hoa, trà không chỉ là thức uống, mà là biểu tượng của “tĩnh” – sự an hòa giữa con người và vũ trụ. Uống trà là một hành vi thiền định: từ việc đun nước, pha trà, rót chén đến thưởng thức, tất cả đều là quá trình tìm về sự tĩnh lặng trong tâm. Lưu Đồng viết rằng “một chén trà là một vũ trụ thu nhỏ” – nơi nước là dương, lá trà là âm, hòa quyện thành thế cân bằng tuyệt diệu, phản ánh triết lý âm dương và đạo lý vô vi của Lão – Trang.
Cuốn sách cũng dành phần lớn dung lượng để nói về mối liên hệ giữa trà và văn học nghệ thuật. Nhiều thi nhân, danh sĩ như Lục Vũ, Tô Thức, Âu Dương Tu, Lý Thanh Chiếu… đều xem trà như tri âm. Lục Vũ – người được mệnh danh là “trà thánh” – với Trà Kinh thời Đường, được Lưu Đồng nhắc đến như điểm sáng văn hóa: ông đã nâng trà lên tầm biểu tượng của đạo đức và tinh thần thanh khiết. Cũng chính vì thế, uống trà trong văn hóa Trung Hoa không chỉ để giải khát, mà để “tẩy tâm”, để con người trở nên sáng suốt và khiêm nhường.
Trong phần cuối, Lưu Đồng bàn về sự kế thừa và đổi mới văn hóa trà trong xã hội hiện đại. Dù nhịp sống công nghiệp khiến nghi thức uống trà truyền thống bị giản lược, nhưng tinh thần “hòa, tĩnh, nhã, thật” – bốn phẩm chất cốt lõi của trà đạo – vẫn còn nguyên giá trị. Tác giả khuyến khích người đương thời học cách “uống chậm”, không chỉ với trà mà với cả cuộc đời: để thấy rõ hương vị của từng khoảnh khắc.
Với văn phong thanh thoát, nhịp kể nhẹ nhàng mà sâu lắng, Trà Trung Quốc là một bản giao hưởng của hương, vị và triết lý. Đọc cuốn sách này, người ta như được ngồi trong một gian trà tĩnh mịch, nhìn làn khói nhẹ vờn quanh ấm nước, nghe tiếng thời gian nhỏ giọt, và nhận ra rằng – một chén trà giản dị cũng đủ phản chiếu chiều sâu của một nền văn hóa nghìn năm.
