Ai Hát Giữa Rừng Khuya của TchyA (bút danh của Đái Đức Tuấn) nằm trong bộ sách Việt Nam Danh Tác là một truyện ngắn phiêu lưu – kinh dị nổi bật trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX, đánh dấu bước phát triển quan trọng của thể loại truyện rừng và truyện mạo hiểm trong giai đoạn văn chương tiền chiến. Với bút pháp sinh động, tưởng tượng phong phú và nhịp kể hấp dẫn, TchyA đã mở ra một thế giới hoang sơ, kỳ bí và đầy sức hút – nơi con người phải đối diện với thiên nhiên, với hiểm nguy, và cả với những nỗi sợ trong chính tâm hồn mình.
Câu chuyện mở ra giữa khung cảnh rừng núi Tây Nguyên hùng vĩ, hoang dã và đầy bí ẩn. Nhân vật chính là một người thanh niên trí thức, có đam mê khám phá, quyết định lên đường vào miền sơn cước xa xôi để tìm hiểu đời sống và phong tục của các dân tộc thiểu số. Nhưng khi bước chân vào rừng, anh không chỉ gặp thú dữ, núi cao, sông sâu, mà còn nghe thấy những tiếng hát lạ lùng giữa đêm khuya – giọng hát vừa đẹp, vừa ám ảnh, như vang lên từ một linh hồn bị lạc lối trong rừng.
Từ đó, Ai Hát Giữa Rừng Khuya dẫn người đọc vào một chuỗi những sự kiện vừa huyền ảo vừa rùng rợn: những ngôi nhà bỏ hoang, những bóng người ẩn hiện trong sương, những câu chuyện dân gian kỳ dị về “ma rừng”, và cả cảm giác mơ hồ giữa thực và mộng. Nhưng ẩn sau lớp vỏ kinh dị ấy, TchyA lại khắc họa sâu sắc vẻ đẹp của thiên nhiên và con người miền núi – những người chất phác, chân thành nhưng mang trong mình niềm tin mãnh liệt vào thần linh và những bí ẩn siêu nhiên.
Điều làm nên sức hấp dẫn của Ai Hát Giữa Rừng Khuya chính là tài miêu tả thiên nhiên tuyệt vời của TchyA. Ông không chỉ vẽ lại khung cảnh núi rừng bằng ngôn từ – hương rừng, tiếng suối, ánh trăng, bóng cây – mà còn thổi vào đó hơi thở của linh hồn núi rừng. Đọc tác phẩm, người ta như cảm nhận được tiếng lá xào xạc, hơi sương lạnh và cả nỗi cô đơn rợn ngợp giữa thiên nhiên vô tận.
Nhưng Ai Hát Giữa Rừng Khuya không chỉ dừng lại ở một câu chuyện phiêu lưu ly kỳ. Bằng giọng văn vừa lãng mạn, vừa u tịch, TchyA gợi lên những suy tưởng sâu xa về thân phận con người: sự nhỏ bé trước thiên nhiên, sự mong manh của lý trí trước thế giới huyền bí, và niềm khao khát vươn tới cái đẹp – dù nó có thể dẫn ta đến ranh giới của cái chết.
Tác phẩm còn mang đậm tinh thần lãng mạn của văn chương tiền chiến: nhân vật không chỉ đi tìm cái mới trong tự nhiên, mà còn đi tìm chính mình – tìm sự thật, tìm lý tưởng và tìm ý nghĩa tồn tại giữa vũ trụ rộng lớn. Tiếng hát giữa rừng khuya, vì thế, không chỉ là âm thanh của ma quái, mà còn là tiếng gọi của khát vọng, của tình yêu, của nỗi cô đơn con người trước cái bao la và vô tận của thiên nhiên.
Với Ai Hát Giữa Rừng Khuya, TchyA đã góp phần định hình dòng truyện phiêu lưu – kỳ ảo Việt Nam, sánh vai cùng những tác phẩm như Vàng Và Máu của Thế Lữ hay Con Ma Nhà Họ Hứa của Thế Lữ – Nguyễn Tuân. Đây là một truyện ngắn vừa hồi hộp, vừa giàu chất thơ, kết hợp hài hòa giữa hiện thực và huyền bí, giữa nỗi sợ hãi và vẻ đẹp của thiên nhiên.
Cho đến nay, Ai Hát Giữa Rừng Khuya vẫn được xem là một trong những truyện ngắn kinh điển của văn học Việt Nam tiền chiến – nơi tài năng kể chuyện, tâm hồn lãng mạn và tinh thần khám phá của TchyA được thể hiện trọn vẹn. Một bản giao hưởng của rừng sâu, của cô tịch, và của tiếng hát mãi vang vọng giữa lòng người đọc.
