Người Thứ Mười của Graham Greene là một tiểu thuyết ngắn nhưng giàu chiều sâu, khai thác mạnh mẽ bản chất con người trong hoàn cảnh chiến tranh và sự giằng xé giữa bản năng sinh tồn với lương tri. Greene, với phong cách đặc trưng sắc lạnh và đầy ám ảnh, đã tạo nên một câu chuyện cô đọng nhưng nặng ký, xoay quanh những lựa chọn đạo đức tưởng như đơn giản nhưng thực chất vô cùng phức tạp.
Bối cảnh truyện diễn ra trong Thế chiến II tại nước Pháp bị chiếm đóng. Nhân vật trung tâm là Jean-Louis Chavel, một luật sư thuộc tầng lớp trung lưu khá giả. Khi bị Đức Quốc xã bắt giam cùng nhiều người khác, nhóm tù nhân nhận được thông báo lạnh lùng: họ phải chọn một người để hành quyết, nếu không sẽ có một người bị bắn ngẫu nhiên. Trong khoảnh khắc hoảng loạn tột độ và nỗi sợ cái chết dâng lên, Chavel đã đưa ra quyết định định đoạt cả cuộc đời mình: ông đề nghị trao toàn bộ tài sản cho bất kỳ ai sẵn sàng chết thay. Một người tù nghèo khổ, Michel Mangeot, nhận lời để gia đình được hưởng tài sản, và anh bị xử bắn ngay sau đó.
Câu chuyện thực sự bắt đầu từ sau khi chiến tranh kết thúc. Chavel sống sót nhưng mang theo mặc cảm tội lỗi nặng nề. Ông trở về ngôi nhà từng thuộc về mình với thân phận mới, giấu kín danh tính, trở thành người làm công trong chính ngôi nhà ấy. Ở đó, ông gặp Thérèse, em gái của Michel, người căm thù kẻ hèn nhát đã khiến anh trai mình chết thay. Mối quan hệ giữa hai người tạo nên tuyến cảm xúc chính của tác phẩm: vừa là sự đền tội, vừa là khát vọng được tha thứ, lại vừa là nỗi sợ bị phát hiện.
Greene khéo léo xây dựng các lớp xung đột nội tâm của Chavel: sự hèn nhát ngày trước ám ảnh ông từng giờ, trong khi lòng nhân hậu còn sót lại khiến ông cố gắng chuộc lỗi một cách lặng lẽ. Sự xuất hiện của một kẻ lạ mặt tự nhận mình là Chavel càng đẩy câu chuyện lên cao trào, buộc nhân vật chính phải đối diện với sự thật về con người mình.
Tác phẩm đặt ra câu hỏi sâu sắc: con người có thể thay đổi bản chất không, hay chúng ta mãi bị định nghĩa bởi khoảnh khắc yếu đuối nhất của mình? Greene không trả lời trực tiếp mà để người đọc tự cảm nhận qua diễn biến tâm lý tinh tế và cách nhân vật lựa chọn hành động trong những tình huống then chốt.
Người Thứ 10 là một trong những tác phẩm súc tích nhất của Graham Greene nhưng lại thể hiện rất rõ sự sắc sảo của ông trong việc phơi bày những vùng tối của tâm hồn. Đây là cuốn sách dành cho những ai yêu thích truyện ngắn tâm lý, đề tài chiến tranh và các câu chuyện xoáy sâu vào bản chất thiện – ác của con người trong những khoảnh khắc quyết định.
