Người Mẹ của Macxim Gorki là một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Nga thế kỷ XX, phản ánh sự trỗi dậy của ý thức cách mạng, sức mạnh tinh thần của con người bị áp bức và hành trình thức tỉnh đầy đau đớn nhưng cũng rất đỗi cao cả. Lấy cảm hứng từ bối cảnh những năm tiền cách mạng ở nước Nga hoàng gia, Gorki xây dựng một câu chuyện giàu cảm xúc, giàu tính xã hội và mang ý nghĩa biểu tượng mạnh mẽ về quá trình một con người bình thường trở thành ngọn đuốc tinh thần cho phong trào đấu tranh.
Cốt truyện xoay quanh cuộc đời của Pelagea Nilovna Vlasova – người mẹ nghèo khổ quanh quẩn trong căn nhà tối tăm ở khu công nhân. Suốt nhiều năm bà sống trong cảnh cam chịu, nhẫn nhục và sợ hãi trước người chồng say xỉn, bạo lực. Khi chồng chết, cuộc sống của bà tưởng như nhẹ nhõm hơn nhưng nỗi cô độc, nỗi mệt mỏi vì kiếp người bé nhỏ lại đeo bám. Mọi thứ thay đổi khi con trai bà, Pavel Vlasov, bắt đầu tham gia phong trào cách mạng của tầng lớp công nhân. Từ một người mẹ chỉ biết lo cho bữa ăn từng ngày, Pelagea dần bị cuốn vào thế giới mới mẻ: những buổi họp bí mật, những tờ truyền đơn, những cuộc thảo luận về tự do, quyền sống, nhân phẩm.
Điểm hay của Gorki nằm ở sự chuyển biến nội tâm của Pelagea. Ban đầu bà lo sợ, không hiểu, thậm chí hoang mang trước lý tưởng mà Pavel theo đuổi. Nhưng khi chứng kiến sự trưởng thành của con, khi nghe những lời anh nói về công bằng và quyền của người lao động, bà bắt đầu thấy ánh sáng khác trong cuộc đời vốn chỉ toàn bóng tối của mình. Những người bạn của Pavel – Andrei, Natasha và nhiều chiến sĩ trẻ – đối với bà như một gia đình mới: chân thành, dũng cảm và đầy lòng tin vào tương lai. Chính sự ấm áp của họ khiến bà nhận ra rằng cuộc đời không dừng lại ở sự chịu đựng mà có thể bước sang một con đường khác.
Khi Pavel và đồng đội bị bắt, Pelagea không hề lùi bước. Bà trở thành người mang truyền đơn, người vận chuyển tài liệu, người đứng ra nói thay cho những người bị bịt miệng. Sự dũng cảm của bà không đến từ tính khí mạnh mẽ mà từ tình yêu thương và niềm tin đơn sơ rằng con người xứng đáng được sống trong tự do. Từ đó, hình tượng “người mẹ” vượt khỏi biên giới cá nhân, trở thành biểu tượng cho người phụ nữ bình dị nhưng đủ sức nâng đỡ cả phong trào cách mạng.
Những nhân vật quanh bà, từ Pavel đến các chiến hữu lao động, được Gorki xây dựng như đại diện cho thế hệ trẻ đang vùng lên chống lại áp bức. Pavel quyết liệt và lý tưởng, Andrei điềm đạm nhưng sẵn sàng hi sinh, Natasha mạnh mẽ và giàu tình cảm. Mỗi người góp một tiếng nói, giúp tác phẩm mở rộng thành bức tranh về cả một cộng đồng khát khao thay đổi số phận.
Người Mẹ không chỉ kể câu chuyện cách mạng mà còn là câu chuyện về sự khai sáng tâm hồn. Từ một người phụ nữ sống trong im lặng, Pelagea trở thành biểu tượng của sức mạnh tinh thần, cho thấy rằng chính những con người tưởng chừng nhỏ bé nhất lại có thể tạo nên những chuyển động lớn nhất trong lịch sử.
