Gái Công Xưởng – Tiếng Nói Từ Giữa Lòng Nước Trung Quốc Hiện Đại của Leslie T. Chang là một tác phẩm phi hư cấu giàu chiều sâu, ghi lại đời sống của hàng triệu nữ công nhân trẻ trong các khu công nghiệp Trung Quốc đầu thế kỷ XXI. Cuốn sách không tiếp cận vấn đề từ góc nhìn thống kê hay báo cáo kinh tế, mà đi thẳng vào những câu chuyện đời cụ thể, nơi công nghiệp hóa hiện lên qua thân phận con người, đặc biệt là những cô gái rời làng quê để bước vào guồng máy sản xuất khổng lồ.
Trung tâm của tác phẩm là những nữ công nhân nhập cư, phần lớn xuất thân từ nông thôn nghèo, đổ về các thành phố công nghiệp như Đông Hoản để làm việc trong nhà máy điện tử, may mặc, giày dép. Họ còn rất trẻ, thường mới mười mấy hoặc đôi mươi, mang theo ước mơ giản dị về tiền bạc, tự do và một cuộc sống khác với số phận đã được an bài nơi quê nhà. Leslie T. Chang theo dõi cuộc sống của họ trong nhiều năm, quan sát sự thay đổi trong suy nghĩ, lựa chọn và nhân cách khi họ va chạm với thế giới đô thị khắc nghiệt.
Cuốn sách đặc biệt tập trung vào hai nhân vật tiêu biểu là Min và Chunming, đại diện cho hai con đường khác nhau của thế hệ nữ công nhân mới. Min liên tục đổi việc, học thêm kỹ năng, cố gắng thoát khỏi vòng lặp nhà máy để tìm cơ hội tốt hơn. Chunming thực tế và thận trọng hơn, gắn bó lâu dài với công việc, chấp nhận hy sinh tuổi trẻ để đổi lấy sự ổn định. Qua họ, tác giả cho thấy công nghiệp hóa không tạo ra một mẫu người đồng nhất, mà mở ra vô số lựa chọn, mỗi lựa chọn đều mang theo cái giá riêng.
Điểm mạnh của Gái Công Xưởng nằm ở cách Leslie T. Chang để nhân vật tự lên tiếng. Những câu chuyện về ca làm việc kéo dài, ký túc xá chật chội, kỷ luật nghiêm ngặt, tình bạn mong manh và những mối tình chóng vánh không được kể bằng giọng thương hại. Thay vào đó, người đọc thấy rõ sự chủ động và ý thức cá nhân ngày càng lớn của các cô gái, những người dù bị bóc lột sức lao động, vẫn đang học cách thương lượng với số phận, học cách nói “không”, học cách rời đi khi cần.
Cuốn sách cũng phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong cấu trúc xã hội Trung Quốc. Thế hệ nữ công nhân này khác với cha mẹ họ ở chỗ họ không còn xem cuộc đời là chuỗi nghĩa vụ bất biến. Việc rời làng quê, đổi việc liên tục, học nghề, tiêu dùng, yêu đương và mơ ước là những biểu hiện của một cá nhân tính mới đang hình thành trong lòng xã hội tập thể cũ. Leslie T. Chang cho thấy nhà máy không chỉ sản xuất hàng hóa cho thế giới, mà còn “sản xuất” ra một thế hệ con người mới, với nhận thức khác về bản thân và tương lai.
Bên dưới câu chuyện về lao động và kinh tế là vấn đề căn tính. Các cô gái công xưởng luôn sống trong trạng thái tạm bợ: không còn thuộc về quê nhà, nhưng cũng chưa thực sự thuộc về thành phố. Chính sự lơ lửng này tạo nên cảm giác bất an, nhưng đồng thời cũng mở ra khả năng lựa chọn. Tác giả không lý tưởng hóa hay bi kịch hóa họ, mà đặt họ trong dòng chảy lịch sử, nơi mỗi cá nhân nhỏ bé đều đang góp phần định hình diện mạo Trung Quốc hiện đại.
Gái Công Xưởng – Tiếng Nói Từ Giữa Lòng Nước Trung Quốc Hiện Đại là một cuốn sách vừa tỉnh táo vừa giàu cảm xúc, giúp người đọc hiểu rằng đằng sau những con số tăng trưởng ngoạn mục là những cuộc đời thầm lặng nhưng không hề vô danh. Đây là tác phẩm về lao động, về phụ nữ, và rộng hơn, về cái giá con người phải trả khi một quốc gia bước vào thời kỳ chuyển mình dữ dội.
