Nhị Thập Tứ Hiếu của Lý Văn Phức và Quách Cư Nghiệp là một tác phẩm giáo dục kinh điển, có ảnh hưởng sâu rộng đến nếp nghĩ, đạo lý và văn hóa ứng xử trong xã hội Á Đông. Bộ sách khởi nguồn từ Trung Hoa cổ, sau đó được Lý Văn Phức và Quách Cư Nghiệp dịch, diễn Nôm và phổ biến tại Việt Nam, trở thành tài liệu quý giá trong việc dạy dỗ con trẻ về đạo hiếu – nền tảng căn bản của nhân cách con người.
Nội dung chính của Nhị Thập Tứ Hiếu xoay quanh 24 câu chuyện tiêu biểu, mỗi câu chuyện là một tấm gương sáng về lòng hiếu thảo của con cái đối với cha mẹ. Những gương hiếu này được thể hiện qua nhiều tình huống khác nhau: sự hy sinh bản thân để cha mẹ vui lòng, sự nhẫn nhịn gian khổ để phụng dưỡng song thân, sự kiên nhẫn chăm sóc lúc ốm đau bệnh tật, hay sự trung thành giữ gìn gia phong để cha mẹ được rạng rỡ. Từng câu chuyện đều mang màu sắc vừa hiện thực vừa huyền thoại, giúp khắc sâu bài học đạo đức vào tâm trí người đọc.
Điểm đáng chú ý là tác phẩm không chỉ đơn thuần kể chuyện, mà còn mang tính giáo huấn mạnh mẽ. Các câu chuyện thường có kết cấu ngắn gọn, súc tích, dễ thuộc, dễ nhớ và dễ truyền miệng. Đặc biệt, khi được dịch và phổ biến bằng văn Nôm, tác phẩm càng trở nên gần gũi với người dân Việt Nam, từ tầng lớp bình dân đến trí thức đều có thể tiếp cận và thấm nhuần.
Trong bối cảnh văn hóa phương Đông, hiếu thảo được coi là gốc của mọi đức hạnh. Nhị Thập Tứ Hiếu vì thế không chỉ là sách dạy đạo lý gia đình, mà còn góp phần củng cố nền tảng luân lý xã hội. Người xưa tin rằng một người biết hiếu với cha mẹ thì cũng sẽ trung với vua, nghĩa với thầy, nhân với bạn bè. Do đó, tác phẩm trở thành chuẩn mực ứng xử và là tài liệu quan trọng trong giáo dục trẻ nhỏ suốt nhiều thế kỷ.
Ngoài giá trị đạo đức, cuốn sách còn phản ánh đời sống tinh thần và tập quán văn hóa truyền thống. Thông qua các câu chuyện, ta thấy rõ sự coi trọng gia tộc, sự gắn bó giữa các thế hệ và quan niệm về bổn phận của con người trong gia đình. Đồng thời, tác phẩm cũng cho thấy cách người xưa lý tưởng hóa những tấm gương hiếu thảo để khuyến khích con cháu noi theo.
Ngày nay, khi xã hội thay đổi với nhịp sống hiện đại và nhiều giá trị mới, Nhị Thập Tứ Hiếu vẫn giữ nguyên ý nghĩa. Dù một số câu chuyện có thể mang tính cực đoan, lý tưởng hóa, nhưng tinh thần cốt lõi – đề cao sự biết ơn, lòng kính trọng và trách nhiệm với cha mẹ – vẫn là nền tảng đạo đức không thể thay thế. Việc đọc và suy ngẫm về những câu chuyện trong sách có thể giúp thế hệ trẻ hiểu rằng đạo hiếu không chỉ nằm ở những hành động hy sinh lớn lao, mà còn thể hiện trong từng việc nhỏ: quan tâm, chia sẻ, chăm sóc cha mẹ khi còn hiện diện.
Nhị Thập Tứ Hiếu vì thế không chỉ là tác phẩm văn học – luân lý truyền thống, mà còn là tấm gương soi chiếu cho mỗi người trong hành trình giữ gìn và phát huy đạo lý gia đình, vốn là cội nguồn của văn hóa Việt.
