Chấn Hưng Nhật Bản của Clyde Prestowitz là một cuốn sách phân tích sâu sắc về hành trình trỗi dậy, khủng hoảng và nỗ lực tái định hình của nền kinh tế Nhật Bản trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt. Không chỉ đơn thuần kể lại câu chuyện kinh tế, tác phẩm đặt ra những vấn đề mang tính cấu trúc về mô hình phát triển, tư duy chiến lược quốc gia và khả năng thích nghi của một cường quốc từng được xem là hình mẫu thành công sau Thế chiến II.
Clyde Prestowitz là chuyên gia kinh tế và chiến lược công nghiệp có nhiều năm làm việc trong chính phủ Mỹ và tư vấn cho các tập đoàn đa quốc gia. Ông am hiểu sâu sắc kinh tế châu Á, đặc biệt là Nhật Bản, từ cả góc nhìn đối thủ lẫn đối tác. Trong Chấn Hưng Nhật Bản, Prestowitz không tiếp cận Nhật Bản bằng lối nhìn ngưỡng mộ hay phê phán cực đoan, mà bằng một phân tích tỉnh táo, dựa trên dữ liệu, lịch sử và bối cảnh địa chính trị.
Cuốn sách đặt trọng tâm vào câu hỏi vì sao Nhật Bản, từng được coi là mối đe dọa kinh tế lớn nhất đối với phương Tây vào thập niên 1980, lại rơi vào tình trạng trì trệ kéo dài sau khi bong bóng tài sản vỡ đầu thập niên 1990. Prestowitz cho rằng nguyên nhân không chỉ nằm ở các cú sốc tài chính, mà sâu xa hơn là những hạn chế mang tính hệ thống trong mô hình quản trị doanh nghiệp, chính sách công nghiệp và cấu trúc xã hội.
Một nội dung quan trọng của Chấn Hưng Nhật Bản là phân tích mô hình phát triển đặc thù của Nhật Bản, nơi nhà nước, ngân hàng và doanh nghiệp lớn gắn kết chặt chẽ trong một mạng lưới lợi ích. Mô hình này từng tạo nên kỳ tích tăng trưởng, nhưng khi môi trường toàn cầu thay đổi nhanh chóng, chính sự ổn định quá mức và tâm lý né tránh rủi ro lại trở thành lực cản cho đổi mới. Prestowitz chỉ ra rằng Nhật Bản gặp khó khăn trong việc phá vỡ những chuẩn mực cũ để thích nghi với nền kinh tế tri thức và cạnh tranh công nghệ cao.
Cuốn sách cũng bàn sâu về những thách thức nhân khẩu học, một vấn đề mang tính sống còn đối với Nhật Bản. Dân số già hóa nhanh, tỷ lệ sinh thấp và lực lượng lao động thu hẹp tạo ra áp lực lớn lên tăng trưởng, hệ thống phúc lợi và sức cạnh tranh dài hạn. Prestowitz cho thấy các vấn đề kinh tế không thể tách rời khỏi văn hóa, xã hội và cách một quốc gia nhìn nhận tương lai của chính mình.
Tuy vậy, Chấn Hưng Nhật Bản không phải là một bức tranh bi quan. Clyde Prestowitz dành nhiều dung lượng để phân tích các cơ hội cải cách và con đường tái sinh của nền kinh tế Nhật Bản. Ông nhấn mạnh vai trò của đổi mới công nghệ, cải cách quản trị doanh nghiệp, mở cửa có chọn lọc và tái cấu trúc chính sách công nghiệp. Theo Prestowitz, Nhật Bản vẫn sở hữu nguồn lực con người chất lượng cao, nền tảng công nghệ vững chắc và văn hóa kỷ luật, những yếu tố có thể trở thành động lực cho một chu kỳ phát triển mới nếu được khai thác đúng hướng.
Văn phong của cuốn sách mang tính phân tích chiến lược, rõ ràng và giàu tính lập luận. Prestowitz kết hợp dữ liệu kinh tế, kinh nghiệm chính sách và quan sát thực tế để đưa ra một bức tranh đa chiều về Nhật Bản trong thế kỷ XXI. Chấn Hưng Nhật Bản không chỉ hữu ích với người quan tâm đến kinh tế Nhật Bản, mà còn có giá trị tham khảo rộng hơn cho các quốc gia đang tìm kiếm con đường phát triển bền vững trong một thế giới toàn cầu hóa nhưng đầy bất định.
Giá trị lâu dài của tác phẩm nằm ở việc chỉ ra rằng sự thành công trong quá khứ không đảm bảo cho tương lai. Khả năng tự nhìn lại, dám cải cách và thích nghi với thay đổi mới là yếu tố quyết định sức sống của một nền kinh tế và một quốc gia trong dài hạn.
