Tự Truyện Của Một Cán Bộ Tình Báo là bộ sách gồm ba tập, ghi chép lại cuộc đời và sự nghiệp của Đại tá Quân đội Nhân dân Việt Nam Nguyễn Xuân Nho – một cán bộ tình báo cao cấp đã hoạt động bền bỉ, âm thầm trong suốt hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Bộ sách được kể lại theo lời của chính ông, với giọng điệu điềm tĩnh, chặt chẽ, phản ánh chân thực con đường từ một thanh niên yêu nước ở làng quê đến người chiến sĩ tình báo dày dạn kinh nghiệm nơi tuyến đầu bí mật.
Khác với nhiều tác phẩm viết về tình báo mang màu sắc hư cấu hoặc giật gân, Tự Truyện Của Một Cán Bộ Tình Báomang giá trị đặc biệt ở tính nhân chứng lịch sử. Những gì được ghi chép không nhằm phô diễn chiến công, mà tập trung tái hiện bối cảnh, con người và những lựa chọn thầm lặng đã làm nên một cuộc đời gắn bó trọn vẹn với cách mạng. Qua từng trang sách, người đọc có thể cảm nhận rõ nhịp vận động của lịch sử nhìn từ bên trong, nơi mỗi quyết định cá nhân đều gắn liền với vận mệnh chung.
Tập 1, Nhóm Lửa Cách Mạng Ở Quê Hương Rồi Vào Ngành Tình Báo, mở ra bằng không khí của một vùng quê trong những năm đầu cách mạng, nơi tinh thần yêu nước được nhen nhóm từ những điều rất giản dị. Tác giả kể lại quá trình giác ngộ lý tưởng, tham gia hoạt động cách mạng và từng bước được tổ chức tin cậy, đào tạo để bước vào ngành tình báo. Đây là giai đoạn hình thành bản lĩnh, kỷ luật và tư duy nghề nghiệp, đặt nền móng cho toàn bộ chặng đường sau này.
Tập 2, Những Phi Vụ Điệp Báo Trên Đất Lào, là phần trung tâm và cũng mang nhiều tính chất nghiệp vụ nhất của bộ sách. Các hoạt động tình báo được triển khai trong bối cảnh quốc tế và khu vực phức tạp, đòi hỏi sự linh hoạt, kiên nhẫn và khả năng thích nghi cao độ. Những phi vụ được kể lại không theo lối hồi hộp hóa, mà chú trọng vào quá trình chuẩn bị, xây dựng vỏ bọc, giữ bí mật và xử lý tình huống trong điều kiện luôn cận kề hiểm nguy. Qua đó, người đọc hiểu rõ hơn bản chất thầm lặng nhưng khắc nghiệt của công tác tình báo.
Tập 3, Với Những Con Người Huyền Thoại, là phần lắng đọng nhất, khi tác giả nhìn lại những con người đã cùng ông đi qua năm tháng chiến tranh bí mật. Đó là những đồng chí, đồng đội, những cán bộ hoạt động trong bóng tối, nhiều người không để lại tên tuổi trong sách sử. Các chân dung được khắc họa bằng sự trân trọng và tỉnh táo, góp phần tái hiện một mạng lưới con người âm thầm nhưng giữ vai trò quan trọng trong lịch sử kháng chiến.
Xuyên suốt ba tập, văn phong của Nguyễn Xuân Nho mang tính hồi cố, mạch lạc, tiết chế cảm xúc. Sự kiện được trình bày rõ ràng, chú trọng vào bối cảnh và logic diễn biến, tạo nên giá trị tư liệu cao. Đồng thời, phía sau những dòng kể bình thản là chiều sâu suy tư của một người đã trải qua nhiều biến động lớn, hiểu rõ cái giá của sự im lặng, hy sinh và trung thành.
Tự Truyện Của Một Cán Bộ Tình Báo không chỉ là câu chuyện của riêng Đại tá Nguyễn Xuân Nho, mà còn là bức tranh thu nhỏ về một thế hệ cán bộ tình báo Việt Nam hoạt động bền bỉ trong những giai đoạn khốc liệt nhất của lịch sử dân tộc. Bộ sách mang ý nghĩa lưu giữ ký ức, giúp người đọc hôm nay tiếp cận một lát cắt chân thực của chiến tranh và hòa bình từ góc nhìn những con người đứng sau ánh sáng.
