Cõi Người Dưng: Đời Du Dân Mỹ Thế Kỷ 21 của Jessica Bruder là một tác phẩm phi hư cấu giàu sức nặng xã hội, ghi lại chân dung những người Mỹ sống cuộc đời du cư trong bối cảnh kinh tế thế kỷ XXI. Cuốn sách không nhìn hiện tượng này như một lối sống lãng mạn hay lựa chọn cá nhân mang tính phiêu lưu, mà như một hệ quả sâu xa của những biến động kinh tế, sự đổ vỡ của giấc mơ trung lưu và sự mong manh ngày càng rõ rệt của an sinh xã hội.
Jessica Bruder tiếp cận đề tài bằng phương pháp báo chí điều tra kết hợp với lối viết giàu tính tự sự. Bà không đứng ngoài quan sát, mà trực tiếp bước vào thế giới của những “du dân” hiện đại: sống trên xe tải, xe van, nhà di động; di chuyển liên tục theo mùa việc làm; làm công việc thời vụ tại các kho hàng, công viên quốc gia, trang trại hay hội chợ. Tác giả đồng hành cùng họ trong thời gian dài, chia sẻ không gian sống chật hẹp, những bữa ăn tạm bợ và cả cảm giác bất định của một đời không có địa chỉ cố định.
Nhân vật trung tâm của cuốn sách là Linda May, một phụ nữ lớn tuổi, độc lập, cứng cỏi, đại diện cho rất nhiều người Mỹ cao niên buộc phải tiếp tục lao động vì lương hưu và trợ cấp không đủ sống. Qua hành trình của Linda và những con người tương tự, Cõi Người Dưng cho thấy một nước Mỹ ít khi xuất hiện trong các diễn ngôn chính thống: nơi những người đã làm việc cả đời vẫn có thể rơi vào cảnh bấp bênh, không nhà cửa, không bảo đảm y tế, không điểm tựa lâu dài.
Một điểm đặc biệt của tác phẩm là cách Jessica Bruder tránh giật gân hóa nghèo đói. Bà không khai thác bi kịch theo hướng thương cảm dễ dãi, mà tập trung làm rõ cấu trúc xã hội đã đẩy con người vào hoàn cảnh ấy. Những tập đoàn lớn tận dụng lao động thời vụ, hệ thống phúc lợi bị thu hẹp, chi phí sinh hoạt tăng cao và thị trường lao động thiếu ổn định tạo thành nền tảng cho một tầng lớp “vô hình” ngày càng đông. Chính sự bình thản, chính xác trong cách trình bày ấy khiến cuốn sách có sức thuyết phục mạnh mẽ.
Văn phong của Cõi Người Dưng: Đời Du Dân Mỹ Thế Kỷ 21 dung hòa giữa tính báo chí và chiều sâu nhân văn. Các con số, dữ liệu và bối cảnh kinh tế được đan xen khéo léo với câu chuyện đời sống cụ thể, giúp người đọc không chỉ hiểu vấn đề ở cấp độ thông tin, mà còn cảm nhận được nó ở cấp độ con người. Những khoảnh khắc đời thường – một buổi tối lạnh trong bãi đỗ xe, một cuộc trò chuyện bên bếp gas dã chiến, một chuyến đi dài không điểm đến cố định – trở thành những lát cắt giàu ám ảnh.
Cuốn sách cũng đặt ra những câu hỏi ngầm về ý niệm “nhà”, “ổn định” và “thành công” trong xã hội hiện đại. Với những du dân này, tự do và bấp bênh luôn song hành; độc lập cá nhân đi kèm với rủi ro cao độ. Cõi Người Dưng không kết luận thay người đọc, mà để chính những câu chuyện đời sống tự cất tiếng nói, phơi bày một thực tại phức tạp và nhiều nghịch lý.
Cõi Người Dưng: Đời Du Dân Mỹ Thế Kỷ 21 là một tác phẩm quan trọng đối với những ai quan tâm đến xã hội đương đại, kinh tế lao động và số phận con người trong chủ nghĩa tư bản hiện đại. Cuốn sách mở ra một góc nhìn tỉnh táo, giàu đồng cảm về những con người đang sống bên lề, không phải vì lựa chọn ngẫu hứng, mà vì những chuyển động khắc nghiệt của thời đại.
