Tôi, Charley Và Hành Trình Nước Mỹ của John Steinbeck là một tác phẩm độc đáo, vừa mang dáng dấp hồi ký, vừa là tùy bút du ký, lại ẩn chứa tinh thần chiêm nghiệm sâu sắc của một nhà văn từng đoạt giải Nobel. Khác với những tiểu thuyết nổi tiếng trước đó của ông như Chùm Nho Phẫn Nộ hay Của Chuột Và Người, cuốn sách này mang tính chất riêng tư hơn, như một lời tự thú của Steinbeck trước chính mình và đất nước mà ông yêu thương nhưng cũng đầy hoài nghi.
Vào năm 1960, khi đã ở tuổi xế chiều, Steinbeck quyết định thực hiện một chuyến đi xuyên nước Mỹ trên chiếc xe tải nhỏ có tên “Rocinante” – gợi nhắc đến con ngựa gầy gò của Don Quixote. Đồng hành cùng ông là chú chó poodle thông minh, hiền lành mang tên Charley. Chuyến hành trình kéo dài nhiều tháng trời, đưa họ đi qua những con đường, những thành phố, làng quê, rừng núi và đồng cỏ trải dài khắp đất nước.
Điều làm nên sức hút đặc biệt của tác phẩm chính là cách Steinbeck quan sát và trò chuyện. Ông gặp gỡ từ những người lao động chân chất, chủ quán ăn ven đường, lái xe tải, cho đến những người trí thức và cả dân nhập cư. Qua từng cuộc trò chuyện, từng cảnh vật, bức tranh về nước Mỹ hiện lên vừa rộng lớn vừa gần gũi, vừa hùng vĩ vừa đầy những vết nứt.
Trong cuốn sách, Steinbeck không chỉ kể lại chuyến đi, mà còn bày tỏ nỗi lo âu trước những đổi thay của xã hội Mỹ thập niên 1960. Ông nhận ra sự cô đơn của con người hiện đại, sự khốc liệt của chủ nghĩa tiêu dùng, những căng thẳng sắc tộc, và sự mất kết nối giữa con người với thiên nhiên cũng như với nhau. Những trang viết về miền Nam nước Mỹ, nơi ông tận mắt chứng kiến sự phân biệt chủng tộc, vừa đau đớn vừa day dứt, trở thành một trong những đoạn văn mạnh mẽ nhất trong sự nghiệp của ông.
Song song đó, Steinbeck còn dành nhiều đoạn văn để chiêm nghiệm về sự già nua, ký ức, sự khát khao tự do và cả nỗi sợ hãi trước cái chết. Charley – chú chó đồng hành – không chỉ là bạn đường mà còn là nhân chứng thầm lặng cho mọi suy tư của tác giả, mang lại những phút giây nhẹ nhõm và ấm áp giữa hành trình dài.
Với văn phong giản dị nhưng giàu chất thơ, Steinbeck khiến người đọc như được ngồi trên Rocinante, cùng lắng nghe tiếng động cơ, ngửi mùi rừng thông, nhìn ánh sáng bình minh trên những đồng cỏ miền Trung Tây, và lắng nghe nhịp thở của một nước Mỹ đang thay đổi từng ngày.
Tôi, Charley Và Hành Trình Nước Mỹ không chỉ là một cuốn du ký, mà còn là một bản tự sự đầy nhân văn, nơi Steinbeck vừa tìm kiếm nước Mỹ vừa tìm kiếm chính mình. Đây là cuốn sách dành cho những ai yêu thích văn chương, du lịch, và những chiêm nghiệm sâu xa về thân phận con người trong dòng chảy rộng lớn của lịch sử.
