Một Thời Máu Và Hoa – Hồi Ức Chiến Trường K của Xuân Tùng là một trong những tác phẩm hồi ký chiến tranh tiêu biểu viết về cuộc chiến bảo vệ biên giới Tây Nam và nghĩa vụ quốc tế của quân tình nguyện Việt Nam trên đất Campuchia cuối thập niên 1970 – 1980. Cuốn sách không đi theo lối biên niên khô cứng của sử liệu quân sự, mà mở ra một không gian ký ức sống động, nơi chiến tranh hiện lên vừa khốc liệt, vừa thấm đẫm tình người.
Xuân Tùng bước vào trang viết với tư cách người trong cuộc: một người lính trực tiếp chiến đấu, hành quân, đối mặt với cái chết và chứng kiến sự mất mát của đồng đội. Vì vậy, giọng văn của ông mang tính chứng thực mạnh mẽ, giản dị nhưng giàu sức nặng. Những trận đánh, những cuộc phục kích, những đêm hành quân trong rừng sâu, những cánh đồng đầy mìn và dấu tích diệt chủng hiện lên không cần cường điệu, chỉ bằng những chi tiết đời thường mà ám ảnh lâu dài.
Nhan đề Một Thời Máu Và Hoa gợi ra hai tầng ý nghĩa song hành. “Máu” là hiện thực tàn khốc của chiến tranh, của hy sinh, của những tuổi trẻ nằm lại nơi đất khách. “Hoa” là biểu tượng cho lý tưởng, cho tình đồng đội, cho vẻ đẹp của nhân cách con người trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. Chính sự đan xen này tạo nên chiều sâu cảm xúc của tác phẩm, giúp người đọc không chỉ nhìn thấy chiến tranh như một chuỗi bi kịch, mà còn như nơi con người được thử thách và tỏa sáng.
Điểm đáng chú ý của cuốn hồi ký nằm ở cách tác giả khắc họa con người. Những người lính trong sách không phải hình mẫu lý tưởng hóa, mà là những chàng trai rất trẻ, biết sợ hãi, biết nhớ nhà, biết yếu mềm trước nỗi đau mất bạn bè, nhưng vẫn đứng vững khi cần nổ súng. Các nhân vật hiện lên bằng tên gọi thân quen, bằng thói quen sinh hoạt, bằng những câu nói mộc mạc, tạo cảm giác gần gũi và chân thực.
Không gian chiến trường K trong tác phẩm cũng được miêu tả với nhiều lớp chiều sâu: rừng núi âm u, làng mạc hoang tàn, những ngôi chùa đổ nát, dấu vết của một đất nước vừa trải qua thảm họa diệt chủng. Trong bối cảnh đó, sự có mặt của người lính Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa quân sự, mà còn là hành trình đối diện với nỗi đau của một dân tộc khác, học cách thấu hiểu và chia sẻ.
Văn phong của Xuân Tùng tiết chế, không lên gân, không bi lụy. Những đoạn đau xót được kể bằng giọng bình thản, càng làm tăng sức nặng cảm xúc. Tác giả không né tránh mất mát, nhưng cũng không sa vào than thở, mà giữ cho ký ức một độ lắng cần thiết để người đọc tự chiêm nghiệm.
Một Thời Máu Và Hoa – Hồi Ức Chiến Trường K không chỉ là hồi ký của một cá nhân, mà còn là mảnh ghép quan trọng trong ký ức tập thể về một giai đoạn lịch sử ít được nhắc tới đầy đủ. Cuốn sách mang giá trị tư liệu, giá trị nhân văn và giá trị văn học, góp phần giúp các thế hệ sau hiểu rõ hơn cái giá của hòa bình và sự hy sinh thầm lặng của những người lính năm xưa.
