Từng Là Bá Chủ của Thomas L. Friedman và Michael Mandelbaum là một cuốn sách phân tích sâu sắc về vị thế của Hoa Kỳ trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Thay vì ca ngợi sức mạnh Mỹ như một điều hiển nhiên, hai tác giả đặt ra một câu hỏi gai góc: vì sao một quốc gia từng nắm giữ vai trò lãnh đạo toàn cầu lại đứng trước nguy cơ đánh mất lợi thế của chính mình.
Friedman và Mandelbaum cho rằng Hoa Kỳ không suy yếu vì thiếu tài nguyên, nhân tài hay cơ hội, mà vì những vấn đề mang tính cấu trúc và lựa chọn chính sách sai lầm kéo dài. Cuốn sách chỉ ra ba thách thức lớn nhất mà nước Mỹ phải đối mặt: cuộc cách mạng công nghệ – toàn cầu hóa, tình trạng thâm hụt ngân sách và nợ công, cùng sự trì trệ trong hệ thống chính trị và giáo dục. Những yếu tố này, khi kết hợp với nhau, đã làm xói mòn nền tảng giúp Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu suốt nhiều thập kỷ.
Một điểm nhấn quan trọng của Từng Là Bá Chủ là cách hai tác giả phân tích toàn cầu hóa và công nghệ như con dao hai lưỡi. Chính những động lực từng giúp Mỹ bứt phá nay lại tạo ra sức ép cạnh tranh khốc liệt hơn bao giờ hết. Doanh nghiệp và người lao động Mỹ phải đối mặt với sự cạnh tranh toàn cầu, trong khi hệ thống giáo dục và đào tạo lại không theo kịp tốc độ thay đổi của thị trường lao động. Hệ quả là khoảng cách giàu nghèo gia tăng và sự bất an lan rộng trong xã hội.
Cuốn sách cũng dành nhiều trang để bàn về khủng hoảng quản trị và chính trị. Theo Friedman và Mandelbaum, sự chia rẽ đảng phái, tư duy ngắn hạn và lợi ích cục bộ đã làm suy yếu khả năng ra quyết định chiến lược của nước Mỹ. Khi các chính sách dài hạn về giáo dục, hạ tầng và năng lượng không được ưu tiên, lợi thế cạnh tranh quốc gia dần bị bào mòn, bất chấp tiềm năng vẫn còn rất lớn.
Tuy nhiên, Từng Là Bá Chủ không phải là một bản cáo trạng bi quan. Hai tác giả tin rằng Hoa Kỳ vẫn có cơ hội tái khẳng định vai trò lãnh đạo nếu dám đối diện thẳng thắn với những vấn đề nội tại và thực hiện cải cách cần thiết. Họ kêu gọi một tầm nhìn dài hạn, trong đó đầu tư vào con người, tri thức và đổi mới sáng tạo phải được đặt lên hàng đầu.
Với lối viết rõ ràng, lập luận chặt chẽ và nhiều dẫn chứng thuyết phục, Từng Là Bá Chủ không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về nước Mỹ, mà còn gợi ra những bài học mang tính phổ quát cho bất kỳ quốc gia nào đang tìm cách duy trì sức mạnh trong một thế giới toàn cầu hóa đầy biến động.
