Cái Toàn Thể Và Trật Tự Ẩn (nguyên tác Wholeness and the Implicate Order) của David Bohm là một trong những công trình triết học – khoa học có ảnh hưởng sâu sắc nhất thế kỷ XX. Được xuất bản năm 1980, cuốn sách là kết tinh của tư duy một nhà vật lý thiên tài và một triết gia sâu sắc, người đã nỗ lực suốt đời để tìm kiếm mối liên hệ thống nhất giữa vật chất, ý thức và vũ trụ.
David Bohm, từng là học trò của J. Robert Oppenheimer và cộng tác với Albert Einstein, đã vượt xa ranh giới của vật lý thuần túy. Ông không chỉ nghiên cứu các hiện tượng lượng tử mà còn đặt câu hỏi: liệu thế giới mà chúng ta cảm nhận có phải là toàn bộ thực tại? Theo Bohm, những gì con người nhìn thấy chỉ là “trật tự hiển lộ” (explicate order), còn bên dưới nó ẩn chứa một “trật tự hàm ẩn” (implicate order) – nơi mọi sự vật đều liên kết trong một tổng thể không thể tách rời.
Trong Cái Toàn Thể Và Trật Tự Ẩn, Bohm bác bỏ quan điểm cơ giới và phân mảnh của khoa học cổ điển. Ông cho rằng cách con người nhìn thế giới như một tập hợp những phần rời rạc – vật chất, năng lượng, tư duy, cá thể – chính là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tri thức và xã hội hiện đại. Thực tại, theo Bohm, không bị chia cắt; nó là một “toàn thể chuyển động” (holomovement), nơi mọi yếu tố luôn bao hàm lẫn nhau. Giống như hình ảnh trong một tấm phim hologram, mỗi phần nhỏ đều chứa đựng toàn bộ thông tin của toàn thể.
Bohm minh họa quan điểm này bằng nhiều ví dụ từ vật lý lượng tử. Ông cho thấy rằng các hạt cơ bản không phải là những thực thể cô lập mà là biểu hiện tạm thời của một nền thực tại sâu hơn, liên tục biến đổi. Cái gọi là “vật chất” chỉ là một hình thức cô đọng của năng lượng, và năng lượng lại gắn bó mật thiết với thông tin. Chính từ đó, ông mở ra khả năng hiểu vũ trụ như một hệ thống sống động, tự tổ chức, trong đó ý thức con người không đứng ngoài mà là một phần của dòng vận động tổng thể ấy.
Một trong những luận điểm nổi bật của Bohm là mối quan hệ giữa tư duy và thế giới. Ông cho rằng tư duy con người vốn có xu hướng phân chia, đặt ranh giới giữa “ta” và “người khác”, giữa “chủ thể” và “khách thể”. Chính sự phân mảnh đó khiến ta sống trong ảo tưởng về sự tách biệt và dẫn đến xung đột, hỗn loạn. Trái lại, nếu nhận thức được “trật tự hàm ẩn” – nơi mọi thứ liên kết với nhau trong một dòng toàn thể – con người có thể đạt đến sự hòa hợp sâu xa giữa bản ngã và vũ trụ.
Với Cái Toàn Thể Và Trật Tự Ẩn, Bohm không chỉ muốn tái định nghĩa vật lý, mà còn muốn mở rộng tầm nhìn của nhân loại về tri thức và tồn tại. Ông tin rằng khoa học và tâm linh không đối nghịch, mà là hai cách tiếp cận khác nhau hướng về cùng một chân lý. Khi khoa học tìm thấy sự thống nhất trong tự nhiên, và tâm linh nhận ra tính toàn thể của tồn tại, hai con đường ấy sẽ gặp nhau trong một điểm chung của hiểu biết sâu sắc.
Ngôn ngữ của Bohm trong tác phẩm vừa khoa học, vừa trầm tĩnh như một thiền giả. Ông viết với tinh thần đối thoại, không áp đặt, mời người đọc cùng suy ngẫm về giới hạn của nhận thức con người. Ẩn sau những khái niệm lượng tử và triết học là một lời kêu gọi: hãy vượt qua cái nhìn cục bộ để thấy sự thống nhất căn bản của mọi hiện tượng.
Cái Toàn Thể Và Trật Tự Ẩn là một chuyến hành trình trí tuệ hiếm có – nơi vật lý gặp triết học, nơi tư duy khoa học mở ra không gian cho chiêm nghiệm tâm linh. David Bohm đã trao cho độc giả một tầm nhìn rộng lớn về thế giới: vũ trụ không phải là tập hợp những phần tách biệt, mà là một dòng chảy thống nhất, trong đó mọi tồn tại – từ hạt vật chất đến con người – đều là những biểu hiện khác nhau của cùng một thực tại sâu thẳm, toàn thể và không ngừng chuyển động.
