Chàng Ngốc của Fyodor Dostoevsky là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của văn học Nga, chứa đựng chiều sâu tâm lý, tính triết học và sự thử thách đối với bản chất thiện lương của con người trong một xã hội đầy biến động. Trong tiểu thuyết này, Dostoevsky đặt ra một giả thuyết táo bạo: điều gì sẽ xảy ra nếu một con người hoàn toàn tốt đẹp, thành thật và vô tư bước vào một thế giới bị chi phối bởi mưu tính, dục vọng và lòng nghi kỵ? Từ đó, ông phát triển một câu chuyện vừa bi thương vừa uyên thâm, phơi bày sự mong manh của nhân tính trước những sóng ngầm quyền lực và cảm xúc.
Nhân vật trung tâm là Hoàng Tử Lev Nikolayevich Myshkin, chàng trai mắc bệnh động kinh, vừa trở về Nga sau nhiều năm điều trị ở Thụy Sĩ. Myshkin không phải “ngốc” theo nghĩa thông thường, mà là người thuần khiết đến mức xã hội thời đó không thể hiểu và cũng không thể chấp nhận. Tấm lòng nhân hậu, sự thẳng thắn và sự tin người của Myshkin khiến nhiều người xem anh như một kẻ lạ lùng, thậm chí đáng nghi. Chính trong sự đối lập ấy, Dostoevsky đã tạo nên một nhân vật mang vẻ đẹp tinh thần nhưng luôn đứng bên bờ vực của tổn thương.
Cuộc đời Myshkin thay đổi khi anh bước vào thế giới của hai người phụ nữ quan trọng: Nastasia Filippovna – người phụ nữ đẹp, bất hạnh, nổi loạn và đầy mâu thuẫn; và Aglaya Epanchin – cô gái trẻ thông minh, sống trong gia đình danh giá, tượng trưng cho tia sáng của hy vọng. Mối quan hệ của Myshkin với họ đặt nền tảng cho xung đột lớn nhất trong tác phẩm. Nastasia vừa bị giày vò bởi nỗi nhục nhã của quá khứ vừa bị cuốn hút bởi sự trong sáng của Myshkin, nhưng trái tim chị lại không đủ mạnh để bước ra khỏi bóng tối. Aglaya, trái lại, muốn tin vào lý tưởng của Myshkin nhưng cũng bị tổn thương bởi sự do dự và lòng trắc ẩn quá mức của anh dành cho Nastasia.
Bên cạnh đó là Rogozhin – con người bị điều khiển bởi đam mê và ghen tuông mãnh liệt. Rogozhin yêu Nastasia đến mức ám ảnh, và chính anh là một cực đối lập quan trọng trong cấu trúc tinh thần của tác phẩm. Sự va chạm giữa Myshkin và Rogozhin không chỉ là xung đột tình cảm, mà còn là cuộc đối đầu giữa lòng nhân từ và dục vọng hủy diệt.
Cốt truyện của Chàng Ngốc dệt bằng hàng loạt cuộc gặp gỡ, những tranh luận triết lý, những khoảnh khắc căng thẳng và các bi kịch xảy đến từ sự bất tương thích giữa lý tưởng và thực tế. Myshkin cố gắng cứu giúp, xoa dịu và chữa lành những con người quanh mình, nhưng càng làm thế, anh càng bị cuốn sâu hơn vào những bi kịch không sao thoát khỏi. Cái kết của tác phẩm đầy ám ảnh, cho thấy sự thất bại của cái thiện thuần khiết khi nó không đủ sức chống lại sức mạnh tàn bạo của cảm xúc, định kiến và khát vọng chiếm hữu.
Qua Chàng Ngốc, Dostoevsky không chỉ kể về một con người “tốt quá mức”, mà còn đặt câu hỏi về khả năng tồn tại của cái thiện trong một thế giới phức tạp. Tác phẩm mở ra một suy ngẫm sâu sắc về lòng nhân, về sự cô đơn của người tốt, và về bi kịch của những tâm hồn không thể hòa nhập vào sự hỗn loạn của đời sống.
