Chiếc Tất Nhuộm Bùn của Phạm Cao Củng là một trong những tiểu thuyết trinh thám tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn đầu thế kỷ XX, nơi nhân vật thám tử Kỳ Phát tiếp tục khẳng định vị trí của mình như một biểu tượng trí tuệ và bản lĩnh trong dòng truyện phá án. Với cốt truyện hấp dẫn, cách dẫn dắt chặt chẽ cùng bối cảnh xã hội Việt Nam thời thuộc địa, tác phẩm mang đến cho độc giả không chỉ sự kịch tính của một vụ án mạng bí ẩn mà còn phản ánh nhiều mặt tối của đời sống đương thời.
Vụ án bắt đầu bằng một chi tiết tưởng chừng nhỏ nhặt nhưng lại trở thành chìa khóa quan trọng: một chiếc tất vấy bùn được tìm thấy tại hiện trường. Nạn nhân là một người có địa vị xã hội, bị sát hại trong hoàn cảnh đầy mờ ám. Cảnh sát rơi vào thế bế tắc, bởi dấu vết để lại quá ít ỏi, trong khi những người xung quanh nạn nhân đều có thể là kẻ tình nghi với động cơ khác nhau. Chính trong lúc ấy, thám tử Lê Phong xuất hiện và bắt đầu cuộc điều tra bằng con mắt sắc sảo cùng khả năng phân tích logic tuyệt vời.
Chiếc tất nhuộm bùn, thoạt nhìn chỉ như một vật vô giá trị, nhưng dưới con mắt của Lê Phong lại trở thành chứng cứ vàng, mở ra hướng đi cho toàn bộ vụ án. Từ vết bùn dính trên tất, anh lần ra những manh mối liên quan đến hành trình của hung thủ, những lời khai mâu thuẫn, và những kẽ hở trong các màn ngụy tạo chứng cứ. Chính sự kiên nhẫn, tỉ mỉ trong việc phân tích từng chi tiết đã giúp Lê Phong dần bóc tách lớp màn che phủ sự thật.
Phạm Cao Củng khéo léo xây dựng vụ án nhiều tầng, khiến độc giả luôn phải căng óc suy đoán. Mỗi nghi phạm đều có động cơ riêng, từ lòng ghen tuông, sự tham lam đến thù hận cá nhân. Mỗi lời khai, mỗi hành động đều có thể là thật, cũng có thể là đòn đánh lạc hướng. Lê Phong, bằng sự thông minh và bình tĩnh, đã kiên định theo đuổi dấu vết nhỏ bé kia, để rồi từng bước vạch trần thủ phạm đứng sau màn kịch tội ác.
Điểm đặc biệt của Chiếc Tất Nhuộm Bùn không chỉ nằm ở kịch tính phá án, mà còn ở bối cảnh xã hội Việt Nam thời kỳ ấy. Tác giả phản ánh rõ sự phức tạp trong đời sống đô thị, những xung đột giữa cái cũ và cái mới, giữa danh vọng và đạo đức, cùng những bất công trong xã hội nửa thuộc địa nửa phong kiến. Những vụ án không chỉ đơn thuần là tội ác cá nhân, mà còn là kết quả của những mâu thuẫn xã hội sâu xa.
Nhân vật Lê Phong hiện lên không chỉ là một thám tử lạnh lùng, trí tuệ, mà còn là người mang tinh thần công lý, quyết không để sự thật bị che giấu. Hình tượng ấy đã khiến Lê Phong trở thành nhân vật trung tâm đáng nhớ trong dòng trinh thám Việt Nam, sánh vai cùng những thám tử nổi tiếng của văn học thế giới nhưng vẫn mang đậm bản sắc dân tộc.
Chiếc Tất Nhuộm Bùn là minh chứng cho tài năng dựng truyện và dẫn dắt tình tiết khéo léo của Phạm Cao Củng. Tác phẩm không chỉ đem đến sự hồi hộp, bất ngờ, mà còn khiến độc giả suy ngẫm về xã hội và con người. Đây là một trong những tác phẩm quan trọng góp phần định hình thể loại tiểu thuyết trinh thám Việt Nam, đồng thời để lại dấu ấn lâu bền trong lòng người yêu văn học.
