Huyền Thoại Mùa Thu của Jim Harrison là một trong những tác phẩm văn học Mỹ nổi bật về chủ đề gia đình, chiến tranh, tình yêu và sự tan vỡ. Với văn phong mạnh mẽ, đậm chất sử thi và cảm xúc sâu lắng, tác phẩm đã vượt ra ngoài khuôn khổ một truyện vừa thông thường để trở thành một biểu tượng văn chương về bi kịch và vẻ đẹp của số phận con người. Đây là một câu chuyện thấm đẫm chất thơ, chất đời, và cả sự dữ dội của thiên nhiên và lòng người.
Tác phẩm kể về gia đình Ludlow sống ở vùng thảo nguyên bang Montana nước Mỹ đầu thế kỷ XX. Ba người con trai – Alfred, Tristan và Samuel – lớn lên trong một vùng đất hoang sơ nhưng giàu bản sắc, dưới sự dẫn dắt của người cha từng từ bỏ quân đội để phản đối chính sách của chính phủ đối với người da đỏ. Tuy có cùng huyết thống và được nuôi dạy trong cùng một mái nhà, nhưng mỗi người con lại mang trong mình một cá tính, một lý tưởng sống và một định mệnh khác biệt.
Câu chuyện bắt đầu khi ba anh em cùng tình nguyện ra trận trong Thế chiến I. Từ đó, số phận gia đình Ludlow rẽ theo những lối riêng đầy nghiệt ngã. Samuel – người em út trong sáng và lãng mạn – bỏ mạng nơi chiến trường. Cái chết của cậu kéo theo một chuỗi bi kịch cho cả gia đình, đặc biệt là Tristan – người anh thứ hai có tâm hồn tự do, mãnh liệt nhưng cũng u uẩn và bất kham. Anh luôn sống trong ám ảnh và nỗi giằng xé giữa tình yêu, tội lỗi và khát vọng hòa giải với chính mình.
Tâm điểm của bi kịch là nhân vật Tristan, người gắn liền với thiên nhiên hoang dã, sống bản năng nhưng lại luôn day dứt và cô độc. Mối tình của anh với Susannah – vị hôn thê của người em đã mất – là một trong những điểm nhấn vừa đẹp đẽ, vừa đầy đớn đau của truyện. Susannah là nhân vật nữ phức tạp, đầy nội tâm, như một biểu tượng của sự giằng co giữa truyền thống và khát vọng cá nhân, giữa bổn phận và tình cảm.
Không chỉ là một câu chuyện về chiến tranh hay tình yêu, Huyền Thoại Mùa Thu còn là bức chân dung đầy ám ảnh về nước Mỹ thời chiến và hậu chiến, về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, với gia đình và với chính bản ngã của mình. Lối kể chuyện đầy chất điện ảnh của Jim Harrison – không dư thừa, không hoa mỹ nhưng đầy sức nặng – giúp độc giả cảm nhận rõ nỗi buồn, vẻ đẹp, và cả sự tàn nhẫn của thời gian.
Tác phẩm đã được chuyển thể thành phim năm 1994 với sự tham gia của Brad Pitt trong vai Tristan, càng làm tăng thêm sức sống và tầm ảnh hưởng của câu chuyện. Huyền Thoại Mùa Thu là một bản tình ca buồn, trầm lắng mà dữ dội, tôn vinh tinh thần tự do và bản năng sinh tồn của con người trước những nghịch cảnh không thể tránh khỏi.
