Isabelle – Vỡ Mộng là một tiểu thuyết tinh tế và đầy ám ảnh của André Gide, một trong những gương mặt tiêu biểu của văn học Pháp thế kỷ XX, người từng đoạt giải Nobel Văn học năm 1947. Tác phẩm này, dù có dung lượng khiêm tốn, lại chứa đựng toàn bộ những đặc trưng nghệ thuật của Gide: sự phân tích tâm lý sâu sắc, giọng văn lạnh mà thấm, và cách ông bóc tách mối quan hệ mong manh giữa ảo tưởng và hiện thực, giữa khát vọng và sự vỡ mộng của con người.
Câu chuyện được kể qua góc nhìn của Gérard Lacase, một chàng sinh viên trẻ đầy nhiệt huyết, yêu văn chương và nuôi dưỡng trong mình lý tưởng về cái đẹp. Trong kỳ nghỉ hè, Gérard được mời đến sống tại lâu đài Quart-Fonds, nơi thời gian dường như ngưng đọng giữa bầu không khí cổ kính và u tịch. Ở đó, anh nghe kể về Isabelle – cô gái trẻ từng sống trong lâu đài này, người được bao phủ bởi huyền thoại, vẻ đẹp và nỗi bí ẩn. Từ những mảnh ghép mơ hồ, những bức thư cũ và lời đồn đại, Gérard xây dựng trong tâm trí mình hình ảnh một Isabelle lý tưởng: vừa thanh khiết, vừa cao quý, vừa lãng mạn.
Thế nhưng, khi Gérard cuối cùng đối diện với sự thật, hình ảnh Isabelle hóa ra chỉ là một ảo vọng. Cô không phải biểu tượng của tình yêu hay cái đẹp vĩnh cửu mà anh vẫn tưởng, mà là một con người với đầy khiếm khuyết, yếu đuối và thực dụng. Khoảnh khắc ấy đánh dấu sự vỡ mộng trong tâm hồn Gérard – cũng là thời khắc anh bước qua ngưỡng cửa của tuổi trẻ, nơi lý tưởng bị va chạm với thực tế phũ phàng.
Gide đã dùng Isabelle – Vỡ Mộng như một tấm gương phản chiếu tâm lý con người, đặc biệt là những người trẻ đi tìm ý nghĩa trong cuộc sống và tình yêu. Ông không phán xét, chỉ lặng lẽ quan sát cách con người tự ru ngủ bằng những giấc mơ đẹp, rồi đau đớn khi nhận ra thế giới thật không như mình tưởng. Văn phong của Gide tiết chế, trong sáng và đầy nhịp điệu nội tâm, để lại cảm giác buồn bã nhưng sâu lắng, như tiếng vọng xa xăm của một giấc mơ vừa tan.
Isabelle – Vỡ Mộng không chỉ là câu chuyện về một mối tình đơn phương hay sự thất vọng của tuổi trẻ, mà còn là hành trình nhận thức – nơi con người học cách đối diện với ảo ảnh do chính mình tạo ra. Bằng cách khắc họa bi kịch tinh thần ấy, André Gide đã để lại một tác phẩm nhỏ nhưng thấm đẫm chất nhân văn, gợi suy ngẫm về ranh giới mong manh giữa mộng tưởng và hiện thực trong cuộc đời mỗi người.
