Khoa Học Kỹ Thuật Và Giáo Dục Trung Quốc của Tịch Xảo Quyên và Trương Ái Tử, thuộc bộ sách Nhân văn Trung Quốc, là một công trình nghiên cứu sâu sắc về hai trụ cột quan trọng trong tiến trình phát triển của quốc gia: khoa học kỹ thuật và giáo dục. Cuốn sách mang đến cho độc giả một bức tranh toàn cảnh về sự hình thành, phát triển và tương tác giữa tri thức khoa học với nền tảng văn hóa – xã hội của Trung Hoa qua hàng nghìn năm lịch sử.
🇻🇳 Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam!
Tác phẩm mở đầu bằng việc truy nguyên nguồn gốc của tư duy khoa học trong văn minh Trung Hoa cổ đại. Tịch Xảo Quyên và Trương Ái Tử cho rằng, dù Trung Quốc không phát triển khoa học theo mô hình phương Tây, nhưng tinh thần quan sát tự nhiên, tìm hiểu quy luật vũ trụ đã sớm xuất hiện từ thời kỳ Chu – Hán. Những công trình như Chu Dịch, Thiên văn chí, hay kỹ thuật đúc đồng, làm giấy, in ấn, và la bàn, được xem như những biểu hiện sớm của tinh thần thực nghiệm. Theo các tác giả, người Trung Hoa cổ đã gắn tri thức kỹ thuật với triết học tự nhiên và đạo lý nhân sinh – một cách tiếp cận mang đậm bản sắc Á Đông.
Phần giữa cuốn sách là hành trình của khoa học kỹ thuật Trung Quốc qua các triều đại, từ thời Tống với những phát minh mang tính cách mạng như thuốc súng và kỹ thuật in khắc, cho đến thời Minh – Thanh với bước tiến trong y học, thiên văn học và thủ công nghiệp. Hai tác giả chỉ ra rằng, việc khoa học Trung Quốc từng chậm lại không chỉ vì yếu tố kỹ thuật, mà còn do cấu trúc xã hội nặng tính Nho học và thi cử, khiến việc sáng tạo thực tiễn bị coi nhẹ so với học vấn kinh điển.
Chuyển sang thời cận đại, cuốn sách mô tả quá trình tiếp xúc và va chạm giữa khoa học phương Tây với tư tưởng truyền thống Trung Hoa sau Chiến tranh Nha phiến. Tịch Xảo Quyên và Trương Ái Tử khắc họa sinh động nỗ lực của những học giả và nhà cải cách như Lương Khải Siêu, Khang Hữu Vi hay Hồ Thích, những người đã kêu gọi “chấn hưng khoa học” để đưa đất nước thoát khỏi trì trệ. Từ đó, tác phẩm chỉ ra bước ngoặt khi khoa học kỹ thuật trở thành công cụ phục hưng dân tộc trong thế kỷ XX, đặc biệt trong thời kỳ hiện đại hóa sau cải cách mở cửa.
Phần về giáo dục là điểm nhấn nổi bật của cuốn sách. Hai tác giả trình bày tiến trình phát triển của hệ thống giáo dục Trung Quốc từ thời khoa cử, qua giai đoạn du nhập mô hình phương Tây, cho đến nền giáo dục hiện đại. Họ nhấn mạnh rằng tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo và coi tri thức là thước đo đạo đức đã ăn sâu vào tâm thức người Trung Hoa. Tuy nhiên, tác phẩm cũng không né tránh những thách thức: sự mất cân bằng giữa giáo dục nông thôn và đô thị, áp lực thi cử nặng nề, hay khoảng cách giữa lý thuyết và sáng tạo thực hành.
Ở phần kết, Khoa Học Kỹ Thuật Và Giáo Dục Trung Quốc bàn đến mối quan hệ giữa tri thức và sức mạnh quốc gia. Tịch Xảo Quyên và Trương Ái Tử cho rằng, chỉ khi khoa học được đặt trong nền tảng nhân văn và giáo dục hướng đến khai phóng con người, thì tri thức mới thực sự trở thành động lực phát triển bền vững. Họ kêu gọi một mô hình giáo dục kết hợp tinh thần thực nghiệm phương Tây với truyền thống đạo lý phương Đông – nơi tri thức không chỉ là công cụ, mà còn là con đường hoàn thiện nhân cách.
Tác phẩm là sự hòa quyện giữa tư duy khoa học, triết lý giáo dục và chiều sâu lịch sử, giúp độc giả hiểu rằng sức mạnh của Trung Quốc hôm nay không chỉ nằm ở công nghệ hay kinh tế, mà còn ở quá trình hàng nghìn năm vun bồi tri thức, gìn giữ tinh thần học hỏi và khát vọng tiến bộ không ngừng.
