Một Mùa Thơ Dại của Higuchi Ichiyo được giới thiệu trong tủ sách Tinh Hoa Văn Học là một trong những truyện ngắn tinh tế và buồn bã nhất của văn học Nhật Bản cuối thế kỷ XIX, phản chiếu nỗi cô đơn, khát vọng và bi kịch của tuổi thiếu nữ trong xã hội đang chuyển mình giữa truyền thống và hiện đại. Tác phẩm không chỉ ghi dấu tài năng của một nữ nhà văn trẻ tuổi – người được xem là “đóa hoa sớm tàn” của văn đàn Nhật – mà còn là minh chứng cho khả năng quan sát tinh tế, cảm xúc nhân hậu và giọng văn dịu dàng như sương khói của Higuchi Ichiyo.
Câu chuyện diễn ra ở một khu phố nghèo vùng ngoại ô Tokyo, nơi hai thiếu nữ – Midori và Nobu – sống bên nhau từ nhỏ. Midori là cô gái mười sáu tuổi, hồn nhiên, tươi tắn, yêu đời, làm việc tại một cửa hàng chè nhỏ; còn Nobu, bạn cô, là chàng học sinh có tâm hồn trong sáng nhưng mang trong mình sự nhạy cảm và rụt rè của tuổi mới lớn. Giữa khung cảnh giản dị của cuộc sống nghèo, tình cảm giữa hai người dần chớm nở – một mối tình đầu mơ hồ, e ấp, trong trẻo mà cũng mong manh như làn gió mùa xuân.
Higuchi Ichiyo, với con mắt tinh tế của một người phụ nữ từng trải qua nhiều khó khăn, đã khắc họa bằng bút pháp nhẹ nhàng nhưng sâu sắc sự thức tỉnh của cảm xúc trong tâm hồn tuổi trẻ. Tình yêu đầu đời trong Một Mùa Thơ Dại không ồn ào, không bi kịch lớn lao, mà chỉ là những ánh nhìn, những ngập ngừng, những rung động mơ hồ giữa hai con người vừa mới biết yêu. Thế nhưng ẩn sau vẻ yên bình ấy là nỗi buồn lặng lẽ – bởi họ đều bị ràng buộc bởi địa vị xã hội, bởi khoảng cách giữa ước mơ và hiện thực, giữa ngây thơ và số phận.
Hình ảnh khu phố, tiếng mưa, ánh trăng, những buổi chiều chậm rãi trôi qua – tất cả đều được Ichiyo miêu tả với giọng văn tinh tế và đượm chất thơ. Dưới ngòi bút của bà, không gian bình dị ấy trở thành tấm gương phản chiếu nội tâm nhân vật: mỗi cơn gió, mỗi cánh hoa đào đều như chứa đựng tâm sự của tuổi trẻ đang vừa chớm nở, vừa sắp tàn phai.
Điều đặc biệt trong Một Mùa Thơ Dại là sự giao hòa giữa hiện thực và trữ tình. Ichiyo không chỉ kể một câu chuyện tình buồn, mà còn thể hiện cái nhìn nhân văn về thân phận người phụ nữ trong xã hội Nhật Bản cũ – những cô gái bị giới hạn trong vai trò, trong nghèo đói, trong những định kiến không thể thoát ra. Midori, dù tươi sáng và sống động, cuối cùng vẫn bị cuốn vào guồng quay của đời sống, để lại sau lưng những mộng mơ ngắn ngủi của tuổi hoa niên.
Giọng văn của Higuchi Ichiyo mang một nhịp điệu rất riêng: chậm rãi, dịu dàng, như đang kể một câu chuyện đã trôi qua từ lâu. Bà không cần những cao trào kịch tính; chỉ bằng vài nét chấm phá, người đọc đã cảm nhận được nỗi buồn man mác, thứ cảm xúc “thơ dại” mà ai cũng từng trải qua một lần trong đời.
Một Mùa Thơ Dại vì thế là bản hòa ca dịu buồn về tuổi trẻ và sự mất mát, là lời tiễn biệt nhẹ nhàng với quãng đời ngây thơ đã qua. Tác phẩm như một cánh hoa anh đào rơi – đẹp đến nao lòng, nhưng chỉ tồn tại trong khoảnh khắc ngắn ngủi, để lại dư âm mãi trong lòng người đọc.
