Nàng Tóc Đỏ của Orhan Pamuk là một tiểu thuyết vừa gọn gàng về dung lượng, vừa dày đặc tầng ý nghĩa, nơi câu chuyện cá nhân được đặt trong mạng lưới phức tạp của huyền thoại, ký ức và những ám ảnh về tội lỗi. Tác phẩm tiếp tục cho thấy sở trường của Pamuk trong việc kết nối đời sống hiện đại với các mô-típ cổ xưa, để từ đó đặt ra những câu hỏi dai dẳng về cha – con, định mệnh và trách nhiệm đạo đức.
Câu chuyện bắt đầu vào những năm 1980 tại một thị trấn nhỏ gần Istanbul. Nhân vật chính là Cem, một cậu thiếu niên phải bỏ học trong mùa hè để đi làm phụ đào giếng, vừa kiếm tiền vừa bù đắp khoảng trống tinh thần do người cha bỏ đi. Người thợ giếng Mahmut trở thành hình ảnh người cha thay thế: nghiêm khắc, ít nói, đại diện cho trật tự và kỷ luật. Song song với công việc nặng nhọc ấy, Cem bị cuốn hút bởi một nữ diễn viên tóc đỏ trong đoàn kịch rong, người gợi lên khát vọng, ham muốn và nỗi bối rối đầu đời.
Từ khởi điểm tưởng như rất đời thường, Nàng Tóc Đỏ dần mở ra những lớp nghĩa sâu hơn. Pamuk khéo léo lồng ghép hai huyền thoại lớn của văn hóa Đông – Tây: câu chuyện Oedipus trong bi kịch Hy Lạp và truyền thuyết Rostam – Sohrab trong sử thi Ba Tư. Một bên là đứa con vô tình giết cha, bên kia là người cha không biết mình đã giết con. Hai mô-típ tưởng như đối lập này được Pamuk đặt song song, như hai cách nhìn về quyền lực, tội lỗi và mối quan hệ giữa các thế hệ.
Nỗi ám ảnh trung tâm của tiểu thuyết là hình ảnh người cha vắng mặt. Cem lớn lên với khoảng trống ấy, và mọi lựa chọn trong đời anh, từ công việc, tình yêu đến cách anh làm cha sau này, đều bị chi phối bởi ký ức chưa bao giờ được hàn gắn. Trong Nàng Tóc Đỏ, Pamuk không xây dựng bi kịch bằng cao trào kịch tính liên tục, mà bằng sự tích tụ âm thầm của cảm giác lo sợ: lo sợ lặp lại sai lầm của cha, lo sợ trở thành kẻ phản bội, lo sợ định mệnh không thể tránh.
Nhân vật nàng tóc đỏ mang tính biểu tượng rõ nét. Cô không chỉ là đối tượng tình cảm hay dục vọng, mà còn là hiện thân của huyền thoại, của sân khấu, của những câu chuyện được kể đi kể lại qua nhiều thế kỷ. Sự xuất hiện của cô đánh dấu khoảnh khắc Cem bước ra khỏi thế giới trật tự, lao động và bước vào vùng mờ của đam mê, tưởng tượng và tội lỗi. Ở Pamuk, tình yêu hiếm khi đơn thuần là hạnh phúc; nó thường gắn với ký ức, sự mất mát và những hệ quả kéo dài.
Văn phong của Pamuk trong Nàng Tóc Đỏ tiết chế, mạch lạc và giàu tính suy tư. Ông không làm phức tạp câu chuyện bằng cấu trúc cầu kỳ, mà để sức nặng dồn vào ý tưởng và biểu tượng. Giọng kể có lúc gần với hồi ức, có lúc mang sắc thái tự thú, khiến người đọc vừa theo dõi câu chuyện, vừa cảm nhận được dòng suy nghĩ bất an của nhân vật.
Nàng Tóc Đỏ là một tiểu thuyết ngắn nhưng vang xa, nơi một sự kiện trong tuổi trẻ đủ sức chi phối cả cuộc đời. Qua câu chuyện của Cem, Orhan Pamuk cho thấy cách con người bị mắc kẹt giữa tự do và định mệnh, giữa lựa chọn cá nhân và những khuôn mẫu cổ xưa đã ăn sâu vào văn hóa. Đây là tác phẩm dành cho những người đọc yêu thích văn chương giàu chiều sâu triết lý, nơi một câu chuyện tưởng như đơn giản lại mở ra những câu hỏi không dễ trả lời về trách nhiệm, ký ức và cái giá của việc trưởng thành.
