Người Xa Lạ của Albert Camus, xuất bản năm 1942, là một trong những tiểu thuyết quan trọng nhất của văn học hiện đại và được coi là tác phẩm tiêu biểu cho triết học phi lý mà Camus theo đuổi. Với lối viết lạnh lùng, giản dị mà ám ảnh, cuốn sách đã làm rung chuyển nền văn học châu Âu và trở thành biểu tượng cho sự đối diện trực diện giữa con người và sự vô nghĩa của tồn tại.
Nhân vật chính là Meursault, một người Pháp sống ở Algeria thuộc địa. Ngay từ những trang đầu, Camus đã khắc họa một Meursault dửng dưng, xa cách với thế giới xung quanh. Khi mẹ qua đời, anh không rơi một giọt nước mắt, thậm chí còn lo lắng nhiều hơn về cái nóng, sự mệt mỏi trong đám tang. Cuộc sống thường nhật của anh được miêu tả như một chuỗi sự kiện bình thường: làm việc, ăn uống, yêu đương với Marie, hàng xóm. Tuy nhiên, tất cả đều được anh tiếp nhận với sự thờ ơ, không gắn bó cảm xúc.
Bước ngoặt xảy ra khi Meursault trong một tình huống căng thẳng đã bắn chết một người Ả Rập trên bãi biển. Vụ giết người dường như vô nghĩa, không xuất phát từ thù hận sâu xa, mà như là hệ quả của ánh nắng chói chang, của khoảnh khắc căng thẳng bất định. Từ đó, Meursault bị bắt, đưa ra xét xử, và toàn bộ đời sống của anh bị soi xét không chỉ bởi hành vi giết người, mà còn bởi thái độ dửng dưng của anh trước cái chết của mẹ.
Điều Camus muốn nhấn mạnh không chỉ nằm ở hành động giết người, mà còn ở cách xã hội phán xét một con người dựa trên chuẩn mực đạo đức tập thể. Meursault không khóc trong đám tang mẹ, không tỏ ra ăn năn hối hận như người ta mong đợi, và chính sự xa lạ đó khiến anh trở thành “kẻ lạ” trong mắt xã hội. Cuối cùng, anh bị kết án tử hình. Nhưng trong chính khoảnh khắc đối diện với cái chết, Meursault đạt đến sự giác ngộ: chấp nhận sự phi lý của đời sống, từ bỏ mọi ảo tưởng, và tìm thấy tự do nội tại trong việc đối diện thẳng thắn với sự hư vô.
Người Xa Lạ là minh chứng sắc bén cho triết học phi lý của Camus: cuộc sống vốn không có ý nghĩa, và chính trong việc nhận ra điều đó, con người mới thực sự sống chân thật. Văn phong ngắn gọn, khô khan, gần như không dùng đến sự miêu tả cảm xúc phức tạp, lại càng làm nổi bật sự lạnh lẽo và phi lý trong mối quan hệ giữa con người và thế giới.
Tác phẩm này không chỉ là một tiểu thuyết hiện sinh, mà còn là một tấm gương phản chiếu sự đối đầu giữa cá nhân và xã hội, giữa sự thật trần trụi và những khuôn mẫu đạo đức giả định. Meursault trở thành biểu tượng của một con người không chịu sống giả dối, không bám víu vào những an ủi hão huyền, mà chấp nhận sự trống rỗng như một phần tất yếu của tồn tại.
Người Xa Lạ đã khẳng định Albert Camus như một trong những nhà văn, triết gia vĩ đại nhất thế kỷ XX, và cho đến nay, nó vẫn là một trong những tác phẩm được đọc, thảo luận và phân tích nhiều nhất trong triết học và văn học hiện đại.
