Phải Trái Đúng Sai (tựa gốc Justice: What’s the Right Thing to Do?) của Michael Sandel là một trong những cuốn sách triết học ứng dụng nổi bật và dễ tiếp cận nhất dành cho độc giả đại chúng trong thế kỷ 21. Được viết bởi một trong những giáo sư chính trị học danh tiếng tại Đại học Harvard, cuốn sách mở ra những cuộc đối thoại sâu sắc và đầy thách thức xoay quanh các câu hỏi đạo đức và công lý – những điều có vẻ trừu tượng nhưng lại hiện diện trong từng quyết định, lựa chọn hàng ngày của mỗi người.
Không giống như các tác phẩm hàn lâm khô khan, Phải Trái Đúng Sai sử dụng một lối viết sinh động, gần gũi, đầy dẫn chứng từ đời sống thực tiễn. Michael Sandel đưa người đọc bước vào những tình huống giả định nổi tiếng trong triết học đạo đức như “tình huống xe điện” – nơi ta buộc phải lựa chọn giữa hy sinh một người để cứu năm người, hay tranh luận về tính công bằng trong phân phối tài sản, quyền lực, hay cơ hội. Từ những ví dụ cụ thể ấy, ông dẫn dắt độc giả đến với những trường phái triết học lớn: vị lợi, tự do cá nhân, bổn phận đạo đức, công lý phân phối, và đạo đức cộng đồng.
Điều khiến cuốn sách trở nên cuốn hút không nằm ở việc đưa ra một “đáp án đúng” cho các câu hỏi đạo đức, mà ở chỗ nó khơi gợi tư duy phản biện, khuyến khích người đọc tự hỏi: điều gì là đúng? Vì sao điều đó đúng? Giá trị nào nên được ưu tiên trong một xã hội dân chủ? Chính cách đặt vấn đề, hơn là giải pháp có sẵn, làm nên sức sống lâu dài của cuốn sách.
Sandel không né tránh những chủ đề phức tạp và nhạy cảm, từ bất bình đẳng kinh tế, chính sách thuế, hôn nhân đồng giới, quyền sinh tử, cho đến chiến tranh và nghĩa vụ công dân. Nhưng thay vì áp đặt quan điểm, ông luôn mời gọi độc giả bước vào một hành trình tranh luận đa chiều – nơi lý lẽ, cảm xúc và trải nghiệm cá nhân cùng lúc được lắng nghe và xem xét. Chính điều này giúp Phải Trái Đúng Sai trở thành một “lớp học công lý” thu nhỏ, nơi triết học không nằm trên bục giảng, mà sống động trong từng câu hỏi đời thường.
Một điểm cộng lớn khác của cuốn sách là khả năng kết nối giữa triết học phương Tây cổ điển với các vấn đề nóng bỏng đương đại. Người đọc sẽ gặp lại những tư tưởng của Aristotle, Kant, John Stuart Mill hay Rawls – không phải như những triết gia xa vời, mà là người bạn đồng hành trong nỗ lực hiểu chính mình và thế giới. Với Sandel, triết học không phải để học thuộc lòng, mà là công cụ để sống có suy nghĩ, có trách nhiệm và nhân bản hơn.
Phải Trái Đúng Sai không chỉ dành cho sinh viên triết học hay chính trị, mà còn dành cho bất kỳ ai đang quan tâm đến các giá trị sống cốt lõi, muốn hiểu sâu hơn về bản chất con người và xã hội. Đây là một cuốn sách đáng đọc – không chỉ một lần – vì nó không đưa ra câu trả lời cuối cùng, mà giúp người đọc đặt ra những câu hỏi đúng đắn nhất cho chính mình.
