Sấm Trạng Trình là một trong những tác phẩm huyền bí và có sức ảnh hưởng sâu rộng nhất trong kho tàng văn hóa Việt Nam, gắn liền với tên tuổi của bậc hiền triết Nguyễn Bỉnh Khiêm – người được tôn xưng là Trạng Trình. Tác phẩm không chỉ là những lời sấm truyền đầy ẩn ý về thời thế, vận mệnh đất nước, mà còn là kết tinh trí tuệ, đạo đức và cái nhìn thấu suốt nhân sinh của một con người từng chứng kiến những biến động dữ dội của lịch sử.
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491–1585), sống vào thời Lê – Mạc phân tranh, là một trong những danh sĩ lớn nhất của Việt Nam thời trung đại. Ông đỗ Trạng nguyên, làm quan dưới triều Mạc, rồi cáo quan về ở ẩn, mở trường dạy học tại quê nhà ở Hải Phòng, thu nhận hàng nghìn học trò, trong đó có nhiều nhân vật nổi tiếng sau này. Cái danh “Trạng Trình” và biệt hiệu “Tuyết Giang phu tử” đều là biểu tượng cho sự uyên bác, thanh cao và tầm nhìn vượt thời đại của ông.
Sấm Trạng Trình được truyền tụng như một tập hợp các lời tiên đoán, thơ sấm và câu đối, thể hiện qua ngôn ngữ ẩn dụ, súc tích, giàu biểu tượng. Dù đến nay vẫn có nhiều tranh cãi về tính xác thực và tác giả thật sự của từng câu sấm, không thể phủ nhận rằng những lời sấm này đã ăn sâu vào tâm thức dân gian, được nhiều thế hệ xem như lời chỉ dẫn cho vận nước. Một số câu sấm được cho là đã “ứng nghiệm” trong các giai đoạn lịch sử, khiến tác phẩm càng trở nên huyền bí.
Những câu sấm như “Bao giờ đá nổi thì đồng chìm, đồng nổi thì đá chìm” hay “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân” đã đi vào giai thoại lịch sử, trở thành minh chứng cho tầm nhìn vượt thời gian của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Dưới góc nhìn văn học, đây không chỉ là lời tiên tri mà còn là biểu tượng cho khả năng quan sát tinh tế, tư duy biện chứng và nghệ thuật dùng hình ảnh của bậc đại trí.
Đọc Sấm Trạng Trình, người ta không chỉ tò mò về những lời sấm huyền bí, mà còn cảm nhận được tư tưởng đạo lý sâu sắc của Nguyễn Bỉnh Khiêm – người luôn lấy “thuận thiên” làm gốc, tin rằng con người phải sống hòa hợp với quy luật tự nhiên và đạo lý. Những lời sấm vì thế không chỉ dự đoán tương lai, mà còn khuyên răn con người biết giữ mình, sống có nhân, có trí, có đức.
Cho đến ngày nay, Sấm Trạng Trình vẫn mang giá trị văn hóa và triết học sâu sắc. Nó phản ánh cách người Việt xưa nhìn nhận về thời cuộc, về thiên mệnh, đồng thời thể hiện tinh thần nhân văn, yêu nước và minh triết của một bậc hiền sĩ. Với độc giả hiện đại, tác phẩm này vẫn là lời nhắc về niềm tin vào trí tuệ dân tộc, vào khả năng con người tìm thấy ánh sáng giữa những biến động vô thường của thời thế.
