Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, truyện tiếu lâm là một thể loại đặc biệt: vừa là tiếng cười giải trí, vừa là vũ khí phản kháng xã hội và là tấm gương phản chiếu tư duy dân tộc. Bộ sách Tiếu Lâm Việt Nam do Cử Tạ (bút danh của nhà nghiên cứu Tạ Đức Hiền) sưu tầm và tuyển chọn, là một trong những tuyển tập đầy đủ và đặc sắc nhất, ghi lại tinh hoa của dòng truyện cười dân gian Việt Nam trải dài qua các thời kỳ.
Bộ sách bao gồm hàng trăm truyện ngắn, súc tích, được chia theo chủ đề như: truyện cười về quan lại, thầy chùa, nông dân, kẻ sĩ, phụ nữ, hôn nhân, thần thánh… Mỗi truyện là một tình huống hài hước được xây dựng bằng nghệ thuật dân gian tinh tế: đối thoại châm biếm, chơi chữ, nghịch lý, ẩn dụ, và kết thúc bất ngờ. Qua đó, người đọc vừa được giải trí, vừa được cảm nhận chiều sâu văn hóa, đạo đức và cái nhìn dân gian về xã hội phong kiến.
Điểm nổi bật trong Tiếu Lâm Việt Nam là chất “dân gian” đậm đặc: ngôn ngữ bình dị, gần gũi; nhân vật thường là những người nông dân chất phác, nghèo khổ nhưng thông minh, láu lỉnh; đối đầu với tầng lớp quyền lực như quan lại, địa chủ, thầy đồ – những người thường bị phê phán qua tiếng cười. Dưới ngòi bút hài hước, nhiều vấn đề xã hội như bất công, mê tín, đạo đức giả, giáo điều… được thể hiện một cách sâu sắc mà vẫn nhẹ nhàng, dí dỏm.
Tuy là truyện cười, nhưng ẩn sau tiếng cười là những thông điệp thấm đẫm triết lý sống của cha ông: “khôn ngoan chẳng lọ thật thà”, “nghèo cho sạch, rách cho thơm”, hay “cười người hôm trước, hôm sau người cười”. Những bài học đạo đức, lối sống và cách ứng xử tinh tế của người Việt cũng được truyền tải qua lối kể chuyện đơn giản, dễ nhớ, dễ truyền miệng.
Ngoài nội dung phong phú, Tiếu Lâm Việt Nam của Cử Tạ còn có giá trị lớn về mặt sưu tầm và gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể. Trong bối cảnh văn hóa đọc ngày càng bị lấn át bởi các phương tiện giải trí hiện đại, bộ sách này không chỉ mang tính giải trí mà còn là nhịp cầu kết nối thế hệ trẻ với kho tàng văn học truyền thống của dân tộc.
Với những ai yêu thích tiếng cười thông minh, giàu bản sắc và mang chiều sâu xã hội, Tiếu Lâm Việt Nam là bộ sách không thể thiếu trong tủ sách gia đình. Nó không chỉ mang đến những phút giây thư giãn, mà còn giúp ta hiểu hơn về trí tuệ dân gian, phẩm chất và tinh thần phản biện của người Việt qua các thời kỳ lịch sử.
Tóm lại, Tiếu Lâm Việt Nam là bản giao hưởng sống động của tiếng cười và trí tuệ dân tộc, là nơi tiếng cười dân gian vang vọng như một cách nhìn thấu đáo, giản dị và nhân văn về cuộc sống – từ làng quê xa xưa cho đến hiện tại.
