Trái Tim Chó của Mikhail Bulgakov là một tác phẩm châm biếm sâu sắc, pha trộn giữa yếu tố hiện thực và huyền ảo, phản ánh những biến động xã hội và khát vọng cải tạo con người trong bối cảnh nước Nga sau Cách mạng Tháng Mười. Với giọng văn sắc sảo, đầy mỉa mai nhưng cũng không kém phần bi thương, Bulgakov dựng nên một câu chuyện tưởng tượng táo bạo: một con chó bị biến đổi thành con người – một thí nghiệm đầy tham vọng, nhưng cũng là minh chứng cho giới hạn của khoa học và sự hỗn loạn trong tâm hồn con người.
Câu chuyện bắt đầu với Sharik – một con chó hoang sống lang thang trong mùa đông khắc nghiệt của Moskva. Nó được giáo sư Preobrazhensky, một nhà khoa học nổi tiếng, mang về để làm thí nghiệm. Bằng cách cấy ghép tuyến yên và tinh hoàn của một người đàn ông đã chết vào cơ thể Sharik, vị giáo sư đã khiến con chó dần biến thành một “con người” mang tên Sharikov. Nhưng thay vì trở thành một sinh vật hoàn hảo hơn, Sharikov lại hiện thân cho sự suy đồi của bản năng – thô tục, ích kỷ, bạo lực và vô ơn.
Bulgakov, qua hình tượng Sharikov, phơi bày nghịch lý cay đắng của con người thời đại: trong nỗ lực “cải tạo” thế giới và chính mình, họ lại đánh mất nhân tính. Nhà văn châm biếm niềm tin mù quáng vào khoa học và lý tưởng xã hội, cho rằng khi con người cố gắng “tạo ra” một nhân loại mới bằng công cụ quyền lực và lý thuyết, kết quả chỉ có thể là một bi kịch – sự ra đời của những kẻ mang dáng hình con người nhưng thiếu trái tim.
Ngôn ngữ của Bulgakov giàu nhịp điệu và ý vị châm biếm. Ông kết hợp giọng kể hài hước, thậm chí cay độc, với chiều sâu triết lý, tạo nên một không khí vừa hiện thực vừa siêu thực. Qua mối quan hệ giữa Preobrazhensky và Sharikov, tác phẩm đặt ra câu hỏi nhức nhối: liệu bản năng có thể bị thay thế bằng lý trí? Liệu con người có thể thực sự “tái tạo” đạo đức bằng bàn tay mình? Những vấn đề ấy khiến Trái Tim Chó vượt lên khỏi khuôn khổ một truyện khoa học giả tưởng, trở thành một ẩn dụ đầy sức mạnh về xã hội, quyền lực và nhân tính.
Tác phẩm từng bị cấm xuất bản tại Liên Xô suốt nhiều thập niên vì nội dung bị cho là phê phán chế độ và tư tưởng bình đẳng cưỡng ép. Tuy nhiên, chính sự cấm đoán đó lại khẳng định sức mạnh của ngòi bút Bulgakov – người dám nói lên sự thật bằng ngôn ngữ của ẩn dụ và mỉa mai.
Trái Tim Chó không chỉ là câu chuyện về một thí nghiệm thất bại, mà còn là lời cảnh báo vượt thời gian: con người có thể chạm đến đỉnh cao của khoa học, nhưng nếu đánh mất lòng trắc ẩn và sự hiểu biết về bản chất nhân văn, thì dù mang “trái tim người”, họ vẫn chỉ là những “con chó” bị dày vò bởi chính bản năng và khát vọng quyền lực của mình.
