Mắt Biếc của Nguyễn Nhật Ánh là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất trong sự nghiệp văn chương của ông, khắc họa câu chuyện tình đầu vừa đẹp đẽ vừa bi thương, thấm đẫm nỗi hoài niệm về tuổi trẻ, tình yêu và sự mất mát. Cuốn tiểu thuyết như một bản nhạc buồn nhẹ nhàng vang lên giữa làng quê Việt Nam, nơi thời gian trôi chậm, nơi con người sống thật lòng và yêu chân thành đến vô lý.
Truyện kể về Ngạn – cậu bé làng Đo Đo hiền lành, nhạy cảm, từ nhỏ đã đem lòng yêu cô bạn cùng xóm tên Hà Lan. Tình cảm của Ngạn sâu sắc, trong trẻo và bền bỉ như chính tâm hồn anh. Còn Hà Lan, dù từng thân thiết với Ngạn, lại bị cuốn vào ánh hào nhoáng của thành phố, nơi dần biến cô thành một người khác. Khi Ngạn vẫn ở lại quê nhà, giữ vẹn nguyên tình yêu và ký ức, thì Hà Lan đã đánh mất phần hồn nhiên ngày xưa trong vòng xoáy đô thị.
Nguyễn Nhật Ánh viết Mắt Biếc bằng giọng kể thủ thỉ, dịu dàng nhưng da diết, khiến mỗi trang truyện như một cánh cửa mở ra thế giới của ký ức. Làng Đo Đo hiện lên giản dị mà đầy sức sống – với mái trường, con đường làng, những buổi trưa hè, tiếng ve và mùi hoa sim phảng phất. Nhưng hơn hết, đó là không gian của nỗi nhớ, nơi quá khứ vẫn hiện hữu trong từng hơi thở của nhân vật.
Tình yêu của Ngạn dành cho Hà Lan là biểu tượng của sự chung thủy đến đau lòng. Anh không hề trách móc dù bị lãng quên, không oán hận dù tình yêu ấy không bao giờ được đáp lại. Cái đẹp trong Mắt Biếc nằm ở sự lặng lẽ chịu đựng – thứ tình yêu không cần hồi đáp, chỉ cần được tồn tại như một phần máu thịt.
Nguyễn Nhật Ánh đã biến nỗi buồn thành nghệ thuật. Ông không dùng những bi kịch lớn để lay động người đọc, mà chỉ bằng những chi tiết nhỏ – một ánh mắt, một lời từ biệt, một chuyến xe rời xa – cũng đủ khiến lòng người trĩu nặng. Mắt Biếc không chỉ là câu chuyện về tình yêu đơn phương, mà còn là hành trình trưởng thành, là lời nhắn nhủ về giá trị của ký ức, về việc dám giữ lại phần “ngây thơ” trong tâm hồn dù đời có phũ phàng đến đâu.
Mắt Biếc là bản tình ca dịu dàng nhưng không có khúc kết, là nỗi đau đẹp đẽ nhất mà mỗi người từng trải qua – nỗi đau khi yêu một người mãi mãi không thuộc về mình.
