Phong Nhã Tụng là tiểu thuyết nổi bật của nhà văn Trung Quốc Diêm Liên Khoa, ra mắt lần đầu năm 2008 và nhanh chóng gây tiếng vang lớn trong làng văn học hiện thực Trung Quốc. Tác phẩm được Dân Trí xuất bản tại Việt Nam, đánh dấu bước ngoặt trong sự nghiệp của tác giả – một người từng bị kiểm duyệt nghiêm ngặt, nhưng tìm được tiếng nói mạnh mẽ nhất qua giọng văn hiện thực vượt khỏi khuôn khổ văn học thông thường.
Câu chuyện xoay quanh Dương Khoa – một phó giáo sư đại học, vốn yêu nghề say mê nghiên cứu và khao khát đạt hàm giáo sư. Cuộc đời anh trải qua chuỗi bi kịch từ công việc, hôn nhân rồi đến sự tha hóa của xã hội. Từng hi vọng về sự nghiệp lấp lánh, nhưng khi công trình thành công, anh lại chứng kiến vợ mình ngoại tình với hiệu trưởng – sự thật khiến anh sụp đổ vô vọng và bi kịch bắt đầu .
Tác phẩm không dừng lại ở một bi kịch cá nhân, mà mở rộng ra khung cảnh xã hội thời đương đại. Dưới ngòi viết đậm chất hiện thực huyền ảo kết hợp với giễu nhại, Diêm Liên Khoa vẽ nên chân dung của những trí thức đầy khát vọng nhưng bị vây quanh bởi định kiến, quyền lực và giáo điều. Họ chuyển từ vị trí chủ động sang nạn nhân của hệ thống, dẫn tới đỉnh cao bi kịch khi một người trí thức phải giảng Kinh Thi cho bệnh nhân tâm thần – biểu tượng của sự sụp đổ nội tâm .
Phong Nhã Tụng chất chứa những câu hỏi lớn: trí thức phải đứng ở đâu khi đối diện với quyền lực? Làm gì khi hệ thống biến bạn thành kẻ giả dối? Diêm Liên Khoa mở ra những ánh nhìn sắc lạnh để soi thẳng vào những góc khuất xã hội, nơi mà tài năng không đảm bảo được vị trí, và nhân cách dễ dàng bị đánh đổi để đổi lấy danh vọng.
Cốt truyện từng chương là chuỗi bi kịch liên tiếp của Dương Khoa: bị hạ bệ, bị viết kiểm điểm, bị ép vào bệnh viện tâm thần. Rồi cuối cùng là phản kháng điên cuồng – anh phạm tội giết chồng người yêu cũ trong đêm cưới của cô. Hành động này không chỉ là kết luận cho bi kịch cá nhân mà còn là bản cáo trạng về hệ thống đã đẩy con người đến giới hạn của bản thân .
Nhưng dù tối tăm thế nào, Phong Nhã Tụng không dừng lại ở cái nhìn tiêu cực. Diêm Liên Khoa muốn đặt lại vấn đề: trí thức không chỉ là nạn nhân, mà còn là người thức tỉnh, là sức mạnh phản biện xã hội. Dù anh cuối cùng vỡ nát, câu chuyện vẫn phản chiếu bản lĩnh cần thiết: dù hệ thống có bóp nghẹt thế nào, lòng tự trọng và năng lực phản kháng không mất đi.
Bút pháp của tác giả khiến cuốn sách trở nên ám ảnh và không thể quên: hiện thực trần trụi đan xen huyền ảo, mỉa mai sâu cay pha chút thương cảm cho số phận con người. Tác phẩm từng gây tranh luận gay gắt, bị đe dọa tiêu hủy, nhưng vẫn tồn tại và lan rộng – minh chứng cho sức sống mạnh mẽ của văn học dám đối diện sự thật .
Nếu bạn quan tâm đến những tác phẩm mang chiều sâu chính trị – xã hội, đánh giá được những nghịch lý thời đại, và muốn đọc văn chương không chỉ để thưởng thức mà còn để thấu hiểu và suy nghĩ, Phong Nhã Tụng là lựa chọn đáng để khám phá. Cuốn sách không tôn vinh bi kịch nữa, mà là lời gọi thức tỉnh: trí thức – dù cô đơn – vẫn có thể tạo ra thay đổi sâu xa nếu có can đảm dấn thân và giữ vững nhân cách.
