Nghệ Thuật Và Vật Lý của Leonard Shlain là một công trình đặc sắc kết nối hai lĩnh vực tưởng chừng như ở hai đầu đối nghịch của tư duy con người: nghệ thuật và khoa học. Với nền tảng là một bác sĩ phẫu thuật và nhà tư tưởng sâu sắc, Shlain đã kiến tạo nên một hành trình trí tuệ vừa uyên bác vừa đầy tính sáng tạo, nơi ông chứng minh rằng nghệ thuật không chỉ song hành mà còn tiên phong mở đường cho những phát minh vĩ đại của vật lý hiện đại.
Tác phẩm bắt đầu từ thời Phục Hưng – giai đoạn đánh dấu sự hồi sinh của tri thức nhân loại – nơi Leonardo da Vinci, Michelangelo hay Raphael không chỉ là nghệ sĩ mà còn là những nhà nghiên cứu khoa học theo cách riêng của họ. Shlain chỉ ra rằng những đổi thay trong cách nhìn của con người về không gian, ánh sáng, hình khối trong nghệ thuật đã dự báo cho sự xuất hiện của những lý thuyết vật lý sau này, như thuyết tương đối của Einstein hay cơ học lượng tử của Bohr.
Tác giả không dừng lại ở sự đối chiếu đơn thuần. Ông dựng nên một khung phân tích tổng thể về cách mà tư duy hình ảnh của nghệ sĩ thường đi trước tư duy lý thuyết của nhà khoa học. Chẳng hạn, nghệ thuật lập thể của Picasso và Braque đã phá vỡ khái niệm không gian ba chiều cố định, mở đường cho nhận thức mới về không – thời gian tương đối. Hay như những biến tấu ánh sáng trong hội họa của Turner đã phản ánh trực giác về năng lượng và sự dao động của sóng – một khái niệm mà vật lý học mãi sau này mới mô tả được bằng ngôn ngữ toán học.
Leonard Shlain viết với giọng văn cuốn hút, xen lẫn những ví dụ lịch sử, triết học và cả trực giác nhân văn. Ông cho rằng, con người từ thuở sơ khai đã luôn tìm cách hiểu vũ trụ qua hai con đường: nghệ thuật – biểu tượng của cảm nhận trực giác, và vật lý – biểu tượng của lý trí và quy luật. Khi hai con đường ấy gặp nhau, tri thức nhân loại đạt đến những bước nhảy vọt.
Cuốn sách cũng khơi gợi một suy ngẫm lớn: phải chăng trước mỗi cuộc cách mạng khoa học, luôn có một cuộc cách mạng trong cách nhìn của con người về thế giới? Shlain tin rằng những nghệ sĩ nhìn thấy “sự thật” qua trực giác trước khi nhà khoa học chứng minh nó bằng công thức. Chính vì thế, Nghệ Thuật Và Vật Lý không chỉ là một khảo cứu tri thức mà còn là bản tuyên ngôn về khả năng sáng tạo vô hạn của trí tưởng tượng con người – nơi cái đẹp và cái thật không tách rời mà soi sáng cho nhau trong hành trình tiến hóa của tư duy nhân loại.
